غبار فراموشی بر تار و پود فرش تركمن نشسته است

نبود كارگاه رنگرزی گیاهی، وجود مواد اولیه نامرغوب و گرانی آن، رواج گونه‌های غیربومی فرش و حمایت نشدن از فرشبافان، نبود بازار فروش و وجود واسطه‌ها و دلالان، فرش تركمن را كه از عمده‌ترین صنایع دستی رایج در استان گلستان است، طی سال‌های اخیر دچار چالش كرده، این در حالی است كه این فرش اكنون با نام استان‌های دیگر، به بازار جهانی عرضه می‌شود كه همین امر نیز سبب شده فرش تركمن جایگاه خود را در بازار جهانی از دست بدهد.

یك بافنده فرش تركمن ضمن گلایه از مشكلات جسمی نظیر پادرد، كمردرد و ناراحتی چشم به‌عنوان تنها ثمره سال‌ها كار و زحمت در این حرفه به نبود بیمه اشاره می‌كند و به مهر می‌گوید: با وجود سال‌ها فعالیت در این رشته هنری، هنوز بیمه نیستم و تاكنون برای ساماندهی هنرمندان منطقه، تلاش‌های در خور توجهی صورت نگرفته است. وی با بیان این‌كه قدر این رشته هنری آن‌گونه كه باید ادا نشده و باید برای رواج این هنر كهن و پرقدمت و فروش آن برنامه‌ریزی شود، می‌افزاید: هزینه‌ها و مواد اولیه فرش گران شده و توان مالی لازم برای تامین آن را نداریم و اگر حمایتی نشود، تا چند سال دیگر نام و نشانی از فرشبافی در منطقه نخواهد ماند.

این هنرمند با بیان این‌كه گران بودن قیمت فرش موجب شده تا این محصول روی دستمان بماند و به فروش نرود، تصریح می‌كند: اكنون چند قالی بافته‌ام كه هنوز به فروش نرفته است، در حالی كه با فروش آن می‌توانم دوباره بافت چند قالی دیگر را آغاز و خرج زندگی خود و خانواده‌ام را تامین كنم. به گفته یكی دیگر از هنرمندان فرشباف استان، نرخ چله نخ در سال گذشته 38 هزار تومان بود كه اكنون به 138 هزار تومان افزایش یافته و حمایت نشدن از تولیدكنندگان سبب بی‌رمقی فعالان این حوزه شده است. وی می‌افزاید: رنگ اصیل و گیاهی پیدا نمی‌شود و به‌دلیل گران بودن مواد اولیه، فعالیت در این حوزه زیاد به‌صرفه نیست و بیشتر سود را دلالان، واسطه‌ها و صادركنندگان می‌برند.

مشكلات را برطرف می‌كنیم

در همین حال رئیس اتحادیه فرش گلستان، اگرچه وجود این مشكلات را تائید می‌كند و معتقد است فرش تركمن به‌دلیل فعالیت برخی سودجویان ضربه جبران‌ناپذیری خورده است، اما از برگزاری جلسات و انجام اقداماتی مانند مطالعات منطقه‌ای برای رفع این مشكلات و خارج كردن فرش تركمن از بن‌بست خبر می‌دهد.

ابوالفضل ابطحی می‌افزاید: یكی از اقدامات برای احیای فرش تركمن، رواج نقشه‌خوانی است كه با توجه به این‌كه نقشه فرش تركمن ذهنی است، این طرح اجرا شده است. وی با اشاره به اجرای طراحی نقشه كامپیوتری و برگزاری مسابقه طراحان طی سال‌های گذشته، درباره مشكلات بازاریابی و فروش نیز یادآور می‌شود: اگر تولیدكننده‌ای فرش باكیفیت و طبق خواسته بازارهای هدف تولید كند، فرش روی دستش نخواهد ماند. این كارشناس مسئول خاطرنشان می‌كند: هر بافنده یا تولیدكننده‌ای اگر مشكل فروش تولیدات فرش را دارد، به اتحادیه مراجعه كند، ما نقشه و مواد اولیه با كیفیت عالی می‌دهیم و به‌صورت نقد نیز خرید می‌كنیم و هیچ دغدغه‌ای در این بخش وجود ندارد.

ابطحی البته به وجود مشكلات در بخش صادرات فرش اذعان می‌كند و می‌گوید: كار در حوزه صادرات تخصصی است و تخصص‌های لازم را می‌طلبد و هر فردی نمی‌تواند در این حوزه وارد شود. به گفته وی، مشكل اصلی در این بخش این است كه در تولیدات، مواد نامرغوب به‌كار گرفته می‌شود كه این امر بر تولید ضربه می‌زند.

سرمایه‌گذار نداریم

رئیس اتحادیه فرش گلستان درباره نبود كارخانه نخ‌ریسی در استان نیز می‌گوید: سرمایه‌گذار برای ایجاد كارخانه نداریم، زیرا راه‌اندازی چنین كارخانه‌ای سرمایه بالا می‌خواهد.

ابطحی با انتقاد از رواج گبه‌بافی در استان گلستان می‌افزاید: این‌كار هم گبه و هم فرش تركمن را نابود می‌كند. وی یادآور می‌شود: در بحث احیای نقوش فرش در سیستم كامپیوتری، میلیون‌ها تومان هزینه كردیم و نقشه‌خوانی را در آق قلا، گنبد و سراسر استان رواج دادیم، ولی امروز بافنده گبه‌ای را كه طرح و نقشه ندارد هر جور كه دوست دارد، می‌بافد و این‌كار یعنی این‌كه بافنده‌ای كه 40 رج كار می‌كرد، امروز 28 رج كار می‌كند كه ادامه این كار نابودی فرش تركمن را در پی خواهد داشت.

ابطحی به راهكارهای احیای فرش تركمن اشاره می‌كند و می‌گوید: باید به بازار هدف، نوع نقشه و رنگ و مواد اولیه توجه اساسی شود؛ ضمن این‌كه دستگاه‌های ذی‌ربط نباید به افرادی كه به صنعت فرش ضربه می‌زنند، تسهیلات ارائه دهد.

وی با بیان این‌كه تلاش می‌كنیم تا دستمزدهای بافندگان را بالا ببریم، می‌افزاید: اكنون دستمزد تولید فرش شش متری 900 هزار تومان است و افراد علاقه‌مند به تولید می‌توانند به اتحادیه و تعاونی مراجعه كنند، نقشه و مواد اولیه را از ما تحویل بگیرند كه پس از 20 درصد كار مبلغی از این دستمزد به آنها پرداخت می‌شود و بعد از پایان كار نیز تمام مبلغ را دریافت خواهند كرد./جام جم