هفت سین از کجا آمد!؟

به گزارش زرین نامه؛ هرکدام از آن ها در هر زمان و مکان مفهوم خاص خود را دارند. هر یک این اشیا سخنی برای گفتن و اندرزی برای شنیدن دارند. از این رو باید به چشم پند آموز نگریست و گوش پند نیوش داشت.

تا به رمز گشایی این نشانه ها دست یافت. این خوان از زمان پیما بر آن است تا انسان اخلاقی را اخلاق انسانی بیاموزد و ندا دهد که حوصله کن، بشین، ببین، بیندیش، و توشه ای بر گیر. خیر را بخواه و شر را دور کن و آن گاه از نهان خود بر عالم آدمی پای گذار و شوری بر انگیز، تنبلی را رها کن ، همراه تلاش نوی طبیعت تو زاینده و کوشا باشی تا طبع تو به سنخیت از طبع زمان زیبایی و تلاش و شادی را پذیرا باشد و کاری کن کارستان که خداوند، خالق کار و شادی و مهر و پاکی است.

مجموعه گفتگوی میان سفره و انسان نشان از تلاش نیکان ما برای قرار دادن انسان در جایگاه رفیع انسانیت است تا با معرفتی نو به باطن معنوی این اشیاء بنگرد و رستگاری را برای خود و همه مردمان سر زمین به ارمغان آوردند.

حافظ چه آتشی است کز سوز آه تو          افتاده ز ملائک هفت آسمان خروش

از سفره نیرو و توان می گیریم و می خواهیم سال جدید را با افکار نو و اندیشه تازه شروع کنیم. بهاری باشیم، بهارانه رفتار کنیم و بهار گونه زندگی کنیم. این سفره روحانی با انسانی که پس از خانه تکانی دل از خاک به خدا رسیده است از پلیدی به پاکی راه یافته است و بیرون و درون او پاک و صیقل شده و با شست و شوی که برون را کرده اکنون پذیرش گفتگو که سفره با او دارد.

نشستن در پای سفره هفت سین در زمان قدیم دوره صفویه افراد خانواده ها گرداگرد می نشستند و زنده یاد "رسام عرب زاده" که در آن زمان فرشی گرد به نام هفت سین بوده که در خاندانشان نسل به نسل نگهداری می شد. و در پیشانی سفره که جای کتاب آسمانی است کسی نمی نشست و در پایین سفره کاسه آبی بود که در ان نارنج می انداختند. نارنج به دلیل استفاده از اسمش ( نا + رنج ) یعنی بدون رنج و این برداشت که تا سال آینده از رنج و بلا دور هستند و بعد هفت سین را می چیدند تا نعمت و رزق و روزی و معیشت و سرور و خرمی را خواستار باشد. و با این نماد ها به خود قوت قلب می دهند. چنین خواهد شد.

سپس با پوشیدن بهترین لباس ها و عطر زدن و غیره کنار یکدیگر گرد سفره می نشیندند. از این لحاظ دیگر تمام خوان متوجه خیر خواهی و خوبی است و امید به فردا و آینده بهتر و سخن بد و رکیک و فتنه انگیز و کدورت آمیز نمی زنند. پرهیز می کنند.

هفت سین:

سفره آماده چیدن است. دختری نابالغ با ظرف پر از سنجد وارد می شود.

سنجد: سنجد نماد سنجیده اقدام کردن است. در کتاب معارف گیاهی جوشانده یاد دود سنجد برای درمان بیماری های دماغ و قلب دانسته اند که سر شار از ویتامین های ( آ ، ب ، کا ) است.

سنجد را بر این باور بر سفره می نهند تا هرکسی با خویشتن عهد کند که در اغاز سال، هر کاری را سنجیده انجام دهد. قرار دادن سنجد بر سفره هفت سین، نشانه گرایش به عقل است و احترام به تفکر و ترویج خردمندی.

بدلیل عظمت عقل و تاثیر آن در زندگی و به نشانه دل سپرده به رهنمودهای عقل اولین سین سفره نمادی از عقل است.

دومین سینی که بر سفره نهاده می شود، سیب است، که آن را مادر یا بزرگ خانواده در کنار سنجد قرار می دهد، سیب نماد سلامتی است.

جمله معروف که می گوید: "هر کسی روزانه یک سیب بخورد وی را به طبیب نیازی نیست".

رابطه بین سنجد و سیب: اکنون ما با انسانی عاقل و سالم، در اولین روز سال جهت گام نهادن به مرحله جدید عمر خویش روبرو هستیم بنابراین هشداری است برای انسان تا با سلامت جسم خود بیندیشد و بهداشت و صحت و سلامت بدن خود را به دست فراموشی نسپارد. که عقل سالم در بدن سالم است، پس با خود مهربان باشیم و در اندیشه مراقب خویش.

سبزه: سومین سین سفره هفت سین سبزه است که پس از سنجد و سیب بر سفره نهاده می شود. سبزی نشانه خوش اخلاقی و خرمی و شادابی است.

سبزی با خود شادابی ، زندگی، سرشاری و نیکویی را به همراه دارد.

    از بهاران کی شود سر سبز سنگ                             خاک شو تا گل برویی رنگ رنگ

سال ها تو سنگ بودی و دلخراش                               آزمودی یک زمانی خاک باش

مهر و رافت وصف انسانی بود                               خشم و شهوت وصف حیوانی بود

بنابراین فلسفه قرار دادن سبزه بر سر سفره اعلام خرمی و خوش خلقی در سال نو است که انسان پیوسته خوش برخورد و خوش رو باشد و در معاشرت و ملاقات با دیگران سخت گیر نباشد.

سبزه بر سر آن است که به تو می آموزد درست گو، نه درشت.

سمنو: چهارمین سین سفره هفت سین سمنو است، سمنو نماد قدرت است، آدمی در کشاکش زندگی خود و مبارزه با طبیعت می بایست. نیرومند و قوی باشد.

سمنو را غذای "مرد آفرین" می گفتند.

برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی                       که در نظام طبیعت، ضعیف پا مال است

برای مقابله بر قهر طبیعت و مقابله با سختی ها، قدرت الزام آورترین مولفه ای است که می تواند ما را در برابر ناملایمات نگهداری کند و این نماد خدایی، هدیه ای است به جامعه تا قدرت و صلابت خویش را فراموش نکنند. 

سیر: پنجمین سین سفره هفت سین سیر است. تا اینجا در برابر انسانی عاقل، سالم، بشاش و قوی نشسته ایم، اما این انسان کاستی هایی هم دارد . سفره هفت سین به موعظه یادآور می شود که ای انسان خود را بهتر و شایسته تر بساز؛ بدین معنا که نشستن در پای سفره هفت سین در ابتدای سال، به انسان می آموزد که گستاخ و بی آزرم و ناآرام و کم مایه نباش و سیر به نشانه دست نگه داشتن از تجاوز به سفره هفت سین راه یافته تا پای از گلیم خویش بیرون ننهیم.

در واقع این نهاد راستین به ما می گوید در کار و زندگی اجتماعی تنها به خود نیندیشیم و بالاتر از منافع خود، نفع جامعه را در نظر بگیریم.

سیر نماد و نشانه مناعت طبع است، یعنی بایسته است که انسان همواره با قناعت بر جهان بنگرد که انسان قانع از نفس کریمش برتر از انسان قانع به دارندگی ثروت است.

تو را ملک سلیمان چشم مور است                   اگر ملک قناعت دیده باشی

تا پس از این که انسانی عاقل، سالم، شاداب و قوی شدیم استغنا را نیز سر لوحه زندگی خود قرار دهیم. زیرا اگر مانع و مهاری از باید ها و نباید ها در برابر بشر نباشد. به هر جای پای می نهد و به هرمالی دست می اورد و بی حریمی را می شکند و هیچ سنگی بر روی سنگی دیگر باقی نمی ماند و ارکان جامعه از هم بنیاد پاشید. و معدوم می شود.

هر که پا از حد خود بیرون نهاد                           هم به دست خویش پا در خون نهاد

سرکه: ششمین سین سفره هفت سین سرکه است ، سرکه نماد پذیرش ناملایمات، نماد رضا و تسلیم است. باید به این نکته واقف شویم و این اصل مسلم را در یابیم که زندگی، پیوسته توام با رنج و مشقت و زحمت است و هیچ انسان معتقد و با مسئولیتی نیست که بدون دغدغه بتواند به زندگی ادامه دهد. ( باید به این نکته اشاره کرد که در فلسفه هفت سین سخن از جهان دست نیافتنی نیست، صحبت از کار روزانه و ملموسات و محسوسات حیات است و اشاره به شدنی و حتمی ها وقطعی بودن از ناگریز های آن. سرکه در سفره علامت و نشانه پذیرش ناملایمات است.

      باغبان را سرکه ابرو به هنگام بهار                         از برای باغ و رنگ باغ، ابری دیگر است

آخرین سین سفره هفت سین، سماق است. سماق نماد صبر و بردباری و تحمل دیگران است. ضمنا گویای یک اشاره دقیق است به صبر و حوصله و بردباری و مبارزه برای خواست و آرزوها ، زیرا صبر به انسان می اموزد که در گذر زندگی خستگی را باید خسته کرد و کام را بیابد.

صبر و امید و فداکاری و ایمان درست                     چون به هم دست دهند، سد سکندر شکنند

این تاثیر سماق که چشم را باز و بینا می سازد. دقیقا بر صبر و تامل منطبق است که به دور از عجله و شتاب راه را از چاه باز شناسید زیرا عجله و وسوسه شیطانی است و تانی سرود رحمانی هفت سین، فلسفه یکی زندگی خوب و سالم را به یک یک ایرانیان می اموزد.

ماهی نماد آزادی و زادگی است.

تخم مرغ که به رنگ های مختلف و شکل های دلفریب و زیبا آن را می آرایند و بر روال سنت پیشینیان بر آینه می نهند هم روایت گر زایش و تولید است و هم اشاره به دنیای تازه و زمان نو که شما آن را می گشایید و پای در جهانی تازه می نهید.

برخی نان و آرد و پنیر و سبزی و گندم به نشانه برکت در روزی و تلاش و معاش بر سفره می گذارند.

گلاب یادآور غسل است که پس از خانه تکانی دل انجام می دهند و نماد جشن آب پاشان است.

پیام نمادین سفره: سفره نمادین هفت سین ابتدا از روان پریش انسان نا آرام را به قناعت و آرامش دعوت می کند و ندامت را دور می سازد.

گردآورنده: معصومه تجری

انتهای پیام/م