سریال پایتخت «3» در ترازوی نقد/ پایتخت «4» شاید

به گزارش زرین نامه؛ موافقت یا مخالفت گسترده با یک پدیده بیانگر اثرگذاری منفی یا مثبت آن است و سریال پایتخت از سریال‌هایی است که حجم گسترده‌ای از نظرات کارشناسان فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و ورزشی را برانگیخته است.

لهجه، رفتار، سبک زندگی، ورزش، موسیقی و آداب و رسوم از موضوعات مورد نظر مردم و کارشناسان و نمایندگان مجلس و مسئولان بوده است.

دو روایت از سریال پایتخت 3

دو دیدگاه متضاد درباره سریال پایتخت در بین کارشناسان فرهنگی و اجتماعی و سیاسی مازندران وجود دارد، عده‌ای با حضور در مراحل ساخت این سریال در منطقه زیولا شیرگاه در شهرستان سوادکوه شمالی حمایت خود را از محتوا و موضوعات این سریال با تکیه بر دانسته‌های دو قسمت گذشته اعلام کرده‌اند و برخی دیگر از کارشناسان و مسئولان با انتقاد از مسیر کلی سریال پایتخت یک و دو خواستار اصلاحات در آن شدند.

حضور استاندار دولت تدبیر و امید مانند استاندار دولت گذشته و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان استانی و یا انتقاد نمایندگان سوادکوه در مجلس و عضو شورای عالی استانها هم در رسانه‌ها منعکس شده است.

البته دیدگاه‌های عمومی مردم حکایت دیگری دارد و با تعداد زیادی از هم استانی‌ها و یا مهمانان استان‌های دیگر درباره سریال پایتخت و بازخوردهای آن به صورت انفرادی و یا در جمع پرسش و از تکیه کلام‌ها، رفتارها، موضوعات بیان شده این سریال نت‌برداری کرده‌ام.

برخی از هم استانی‌ها با انتقاد از برجسته کردن رفتارها و لهجه مازندرانی‌ها، آن را اهرمی برای تمسخر دیگران توصیف کرده‌اند و با تحلیل محتوای این سریال و با اشاره به سریال سرزمین کهن خواستار عذرخواهی و متوقف یا اصلاح ادامه این سریال شدند که البته این دیدگاه در بین برخی از کارشناسان فرهنگی و اجتماعی و رسانه‌ای هم وجود داشته است.

عده‌ای دیگر از شهروندان مازندرانی با پذیرش این مطلب که برخی از رفتارها و نوع بیان این استان در سریال به نمایش در آمده است، معتقدند که سریال پایتخت 3 آینه‌ای از رفتارها و گفتارهای ما مازندرانی‌هاست.

سابقه عوامل سازنده سریال پایتخت 3

کارگردان سریال پایتخت حدود 16 هزار دقیقه سریال در تلویزیون و فعالیت‌های قابل توجه هنری و سریال‌سازی را در کارنامه دارد و بازیگران نقش‌های اصلی هر چند هیچ کدام مازندرانی نیستند ولی تحصیل‌کرده رشته‌های هنری با سابقه برجسته سینمایی در کشور هستند و استفاده از تکنیک‌های مدرن فیلمبرداری هم از نکات جالب توجه این سریال بوده است.

سیروس مقدم در گفت‌وگویی که با خبرنگار خبرگزاری فارس در سوادکوه و در محل فیلمبرداری منطقه زیولا شهرستان سوادکوه شمالی انجام داده بود، هدف اصلی سریال پایتخت را معرفی خرده فرهنگ‌ها و آداب و رسوم و زندگی مردم معرفی کرده بود.

وی در پاسخ به اینکه آبادانی بودن کارگردان، دامغانی بودن نقی، زنجانی بودن بابا پنجعلی، تهرانی بودن هما و فهیمه و بهبود و ارسطو چگونه در معرفی فرهنگ مازندران قابل دفاع است به استفاده از مشاوران فرهنگی و تجربه‌اندوزی از رفتار و گفتار و آداب و رسوم مازندران تاکید کرده بود.

معرفی موسیقی اصیل مازندرانی در سریال پایتخت 3

هر چند همه فصول مازندران زیباست ولی بهار آن زیباتر است و لوکیشن زمستانی مازندران توصیف‌گر زیبایی‌های برجسته این استان نبود ولی در مصاحبه با مهمانان نوروزی استان‌های دیگر شاهد علاقه‌مندی آنان برای بازدید از لوکیشن‌های این سریال بوده‌ام و بیان نام شیرگاه به عنوان محل اصلی فیلمبرداری به جای علی‌آباد از انتظارات بوده است.

تاکید بر صحبت نکردن با تلفن همراه و جریمه شدن راننده استفاده‌کننده در سریال از تلفن همراه پیامی فرهنگی داشت.

موسیقی‌های متن فیلم که مشاور موسیقی این سریال تا 90 درصد آن را مازندرانی بیان کرده بود از نکات برجسته این سریال در معرقی موسیقی اصیل مازندرانی بوده است.

گردن شکسته و خروس باز بودن رحمت که با فروش زمین‌های کشاورزی با ماشین شاسی بلند حضور داشت از دور شدن استان از قطب بودن کشاورزی و سرمایه‌گذاری غیر مولد حکایت دارد.

حضور گاوداری‌های صنعتی و سنتی در شهرها و روستاها و حواشی آن از مواردی است که در مازندران وجود دارد و همواره انتقادات زیست محیطی را هم بر انگیخته است ولی حضور گاو در خانه بهبود خوشایند نبوده است.

تکیه کلام‌های مورد استفاده در سریال پایتخت 3

زبان و لهجه دو موضوع جدا از هم هستند که زبان دارای چارچوب‌های سازماندهی شده با تعاریف مشخص و گویش‌ها با توجه به وضعیت زندگی و فرهنگی قومیت‌ها و عموما به صورت غیر سازماندهی شده ادیبانه و به صورت عرفی و سینه به سینه است.

اضافه شدن "آ" در پایان فعل، استفاده از کلمه "که" در جملات، اضافه کردن پسوند "شون" در انتهای فاعل و تکیه کلام‌هایی مانند "آخ آخ خ" و پیام‌های جملات پرسشی ارسطو، "دهنتو ببند" "بخابونم تو دهنت" و "الکی میگه" "بترکستمه" "نهار نخردمی" بابا پنجعلی و "آقااا" و "به من نگاه کن" و "می‌فهمی چی میگم" بهبود و "فدایی داری" رحمت و نقی را می‌توانیم در گفتارهای هم استانی‌های خودمان ببینیم و زیبایی این لهجه را بیان می‌کند و اگر فردی قصد تمسخر گویش و تکیه کلام‌های مازندرانی را دارد باید به سطح فرهنگ وی خرده گرفت نه بر اصل و محتوای گفتار و گویش زیبایی مازندران.

تبلیغ نامگذاری‌های دینی و مهمان‌نوازی مازندرانی‌ها

استفاده از اسامی محمدجواد و محمد ابراهیم از فرزندان "اوس موسی" که چهره آرام و لهجه شیرین مشهدی او تاثیرگذار بود و نیز تاکید فهیمه بر استفاده از اسامی معصومین دینی برای نامگذاری فرزند و آموزش دینی و اجتماعی نوزاد "اوس موسی" در مصافحه و نماز خواندن و وضوی جبیره‌ای "اوس موسی"، تسبیح در دستان هما برای ذکر و دعا، پسوند احترام آمیز "جان" همسران این سریال، نماز خواندن ارسطو و همسر چینی‌اش، اعتراض نقی به موسیقی غربی و پیامک بازی و لباس‌های غربی ارسطو، احترام به پدر و سخنان احساس برانگیز در مزار مادر و حضور خیالی و روحیه بخش مادر در مسابقات فینال، تاکید بر احترام برای «هد فامیل»، نداشتن ستون ساختمان و تاکید "اوس موسی" بر اینکه معمار وی بوده است و نباید به حرف نقی عمل می‌کرد و باید برای ساختن منطقی و آینده نگرانه عمل کرد و یا انتقاد نقی بر بیمه درباره اینکه وقتی پول بیمه را می‌دادم نپرسیدم چند نفر را باید برای مهمانی دعوت کنم، راضی بودن به رضایت الهی، دعای تلفنی خانواده و بیان "چانگ" در زیارت از راه دور امام رضا(ع) تاثیرگذار و زیبا بوده است و نگاه بچه‌ها از روزنه پشت بام به این معنا که بچه‌ها با معصومیت خود رفتارهای ما را می‌بینند که از نکات ارزشی سریال پایتخت سه بوده است.

انتقاد از شیوه برگزاری چهارشنبه آخر سال و تاکید بر معنای منفی آن در عرصه بین‌المللی و مشکلات آن در میزبانی از یک مهمان خارجی و قفل کردن در منزل همسر "اوس موسی" و تشبیه چهارشنبه‌سوری به حمله صدام توسط بابا پنجعلی از پیام‌های اجتماعی و سیاسی فیلم بوده است.

برجسته شدن مهمان‌نوازی مازندرانی‌ها در برابر برخورد سرد و معترضانه همسر معمار ساختمان نقی هم رفتار مهمان‌نوازی مازندران را نشان داد.

عصبی بودن نقی، بهبود تیر خورده، گردن شکستگی رحمت، استفاده از کلمه "عمه‌ات" توسط نقی، جوگیر شدن نقی در اهدای سکه‌ها در حالی که خودش نیاز داشت، همخوانی موسیقی مازندرانی در ماشین، علاقه‌مندی گسترده بهبود و نقی برای مورد تقدیر قرار گرفتن، قبول نداشتن نقی و بهبود به هم از موانع مهم استفاده از توانمندی‌های هم استانی‌های ما است که هر کدام از مازندرانی‌های چند نمونه از آن را در ذهن دارند، بیان همه اسرار به مهمان تازه وارد که می‌خواهد همسر ارسطو شود، بیان عیوب توسط نقی و بیان اینکه این مشکلات در من نهادینه شده است و قابل اصلاح نیست و کسی حق انتقاد به هد فامیل را ندارد، توصیف سورپرایزهای ما به سکته‌آور بودن و یا علاقه چینی‌ها به آن و سورپرایز چای قند پهلوی هما در اردوی تیم ملی برای نقی نیز بخشی از جنبه‌های رفتاری ما است که نامناسب بودن آن باید با اصلاح جنبه‌های نامناسب رفتاری ما اصلاح شود.

توهم داشتن و بی‌دست و پا بودن و گرسنگی همیشگی بابا پنجعلی به عنوان پدر خانواده مناسب به نظر نمی‌رسد و البته توانمندی علیرضا خمسه هم نمود خاصی نداشته است، هر چند نویسنده این سریال با اشاره به اینکه اگر چند نفر در حال صحبت باشند تکیه کلام‌ها و سخنان کوتاه فردی که سکوت کرده است به چشم می‌آید که در این سریال به چشم نیامده است.

ابعاد مختلف کشتی در سریال پایتخت 3 و تندیس پلنگ

معرفی رشته کشتی از موضوعات محوری پایتخت سه به بیان کارگردان این سریال بوده است که استفاده از لقب پلنگ مازندران و نام عسگری محمدیان و برگزاری کشتی پیشکسوتان با مشاوره ورزشی مجید خدایی از کشتی‌گیران باسابقه ملی بوده است.

شکستن تندیس پلنگ که توسط اداره محیط‌بانی به بهبود اهدا شد و نقی هم آن را برای خود می‌پنداشت را می‌توان بر لزوم شکستن بت غرور از موفقیت‌های کسب شده در کشتی دانست که از یک استان غیر کشتی‌خیز شکست بخوریم و با یک باخت خودمان را بازنده ندانیم و توجه به وضعیت روحی و روانی کشتی‌گیر توسط مسئولان و دست‌اندرکاران فدراسیون و مربیان در جایی که نقی گفته است "از لحاظ بدنی پر و از لحاظ روحی خالی هستم" که عدم مدیریت این وضعیت برای مهدی تقوی کشتی‌گیر پرافتخار مازندرانی و نفر نهم رتبه‌بندی فدراسیون کشتی، تیم ملی را در طول دو سال گذشته از موفقیت‌های این کشتی‌گیر محروم کرده است و یا شکستن تندیس پلنگ را می‌توان بر لزوم شکستن بت توجه به طبیعت و سرسبزی مازندران تفسیر کرد تا به جنبه‌های دیگر توسعه آن توجه شود.

هر چند حضور نقی و کشتی‌گیر یزدی با لباس پلوخوری که در رویای نقش اول فیلم اتفاق افتاد و تمرین با لباس در اردوی تیم ملی توهین به تشک کشتی تلقی می‌شود که در تذکر سرمربی تیم ملی کشتی پیشکسوتان لحاظ شده بود و شاید نیم نگاهی بر زیر سوال رفتن حرمت منش‌های پهلوانی توسط برخی از کشتی‌گیرانی که به صورت تک ستاره درخشیدند اما در دام ناهنجاری‌ها گرفتار شدند داشته است و البته تاکید بر مهد کشتی جهانی مازندران و قهرمانی نقی که سبب قهرمانی تیم ملی شد که این روند در چند مسابقه جهانی در رده‌های مختلف اتفاق افتاده بود هم به صورت مختلف بیان شده است.

ارتباط مناسب سریال پایتخت با عامه مردم

محسن تنابنده بازیگر و نویسنده سریال پایتخت سه در گفت‌وگویی که با رسانه‌ها انجام داده بود از مطالعه جزئیات رفتاری و نامگذاری کاراکترها خبر داده بود و طنز خود را بیان هنرمندانه زندگی انسان‌های معمولی در قالب سریال طنز هدف‌گذاری کرده بود که نام خانوادگی معمولی از آن حکایت داشت و استقبال عامه مردم و صفت پرطرفدار سریال نوروز 93 بیانگر ارتباط مناسب با عامه مردم حکایت دارد.

انتقاد از استفاده بدون تجویز پزشک از گیاهان دارویی هر چند منطقی و پیامی بهداشتی است ولی معرفی گیاهان دارویی و بیان مطالعات علمی و پزشکی آن که در شهرستان سوادکوه وجود داشته است خالی به نظر می‌رسد.

تبلیغات شرکت‌ها و کارخانجات از روش‌های جدیدی است که در صدا و سیما به وجود آمده است و مدیریت و نظارت بر محتوای درخواست‌های اسپانسرها می‌تواند به ارتقای فعالیت‌های هنری منجر شود و در این سریال حضور اسپانسر در جریان مسیر سریال بوده است و نقش منفی نداشته است.

انتقاد "رحمت" از اینکه پنهان کردن موضوع بیماری بهبود و عضویت نقی در تیم ملی و یا تاکید بر اینکه همه چیز را نباید راست گفت، پیچیده شده است و نمی‌داند کدام موضوع گفته شود و کدام موضوع بیان نشود بر لزوم شفافیت و صراحت همراه با احترام را بیان می‌کند و البته پیچیده کردن بیان خبر نامناسب از روحیه مهربانانه و حیای مازندرانی‌ها حکایت می‌کند که تغییر آرام آن سبب تسهیل در اهداف را فراهم می‌کند.

مظلومیت محیط‌بانان در سخنان بهبود

سخنان چند دقیقه‌ای بهبود از بازیگران این سریال در مراسم رونمایی از پیراهن تیم ملی به اندازه یک همایش میلیاردی ارزش داشت.

تاثیر سخنان یک محیط‌بان معمولی و اشاره به این نکته که 117 نفر از محیط‌بانان کشور شهید شدند و چندین نفر توسط شکارچیان و یا به دلیل استفاده از ماشین‌آلات مستهلک از کارافتاده شدند و تنها سنگینی تفنگ را بر دوششان احساس می‌کنند و جرات استفاده از آن را ندارند شایسته تقدیر از طرف مردم و مسئولان است.

لزوم معرفی بیشتر آثار توریستی مازندران در سریال پایتخت

معرفی برج میلاد از اقدامات مناسب سریال پایتخت سه بود و انتظار می‌رفت برای معرفی هزاران اثر فرهنگی و طبیعی و مذهبی مازندران و یا حداقل معرفی بیش از 600 اثر طبیعی، تاریخی و مذهبی سوادکوه که محل فیلمبرداری بیشتر دقایق فیلم است مورد انتظار بود که اینچنین عمل نشد.

خرید لباس گران‌قیمت و غیرقابل استفاده شدن آن و بیان این جمله "هما" که "با لباس خودمان برویم آبرومندتر است" و یا ناراحتی پای نقی از کفش گران قیمت خریداری شده بیانگر لزوم بازگشت به خویشتن و معرفی خودمان به همان‌گونه که هستیم و دور شدن از تب مهاجرت را به ذهن‌ها متبادر می‌کند.

جمله "چانگ از ترکیه به تهران رسید ولی ما از منزل "اوس موسی" به محل قرار نرسبدیم" بیان هنرمندانه گرفتاری‌های ترافیک است.

پیشنهاد رشوه ارسطو و ضبط صدای ارنج تیم حریف با مخالفت خانواده روبرو شد و جمله چانگ که "همه چیز را نباید قاطی کنیم و هر کس که قوی‌تر است باید برنده شود" باید مورد توجه همگان قرار گیرد و تفکیک مسائل کاری و خانوادگی و علایق از پیام‌های این سریال بوده است.

بررسی همه‌جانبه سریال پایتخت و توجه به توانمندی‌ها و کاستی‌ها

منتقدان یا طرفداران سریال پایتخت 3 از کارشناسان دارای کارنامه قابل احترام در حوزه‌های فرهنگی و هنری و از سرمایه‎های مازندران هستند و اتهام انتقادات سیاسی یا سلیقه‌ای و یا عدم توجه به غرور مازندرانی‌ها و بی‌تفاوت بودن به آداب و رسوم و لهجه مازندرانی و سیاه و سفید دیدن این سریال و عدم توجه به ابعاد مختلف آن همبستگی اجتماعی و فرهنگی مازندران را زیر سوال می‌برد و بهتر است با بیان مصادیق و یا توجه به جوانب مختلف فعالیت‌های هنری درباره آن اظهار نظر کنیم.

سریال پایتخت سه با توانمندی‌ها و کاستی‌های آنکه معتقدم نقاط مثبت آن بسیار بیشتر از جنبه‌های منفی بود به پایان رسید و معرفی لهجه و رفتار و آداب و رسوم مازندران و فیلمبرداری مناسب و معرفی بخش‌های مختلف فرهنگی این استان انجام شد.

پیشنهاد می‌شود سمینارها یا نشست‌هایی با موضوع بررسی جزییات این سریال انجام شود و با دعوت از عوامل سازنده برای ساخت پایتخت 4 شاهد تقویت نکات برجسته و اصلاح نکات نامناسب و بیان جنبه‌های دیگر فرهنگ و آداب و رسوم و رفتار مازندران باشیم.

----------------------------

گزارش از عمران اکبرنژاد

منبع: فارس