آتش زیر خاکستر فراموش می‌شود؟!

به گزارش زرین نامه ؛ یکی از ۵۰ ذخیره‌گاه زیست‌محیطی کره زمین که پناهگاهی کم‌نظیر برای حیات‌وحش با بیش از 1300 گونهٔ گیاهی و بیش از 300 گونهٔ جانوری در مساحتی با ۹۰۰ کیلومتر مربع در پارکی در شمال ایران واقع شده است.

یک‌هشتم گونه‌های گیاهی، یک‌سوم گونه‌های پرندگان و بیش از ۵۰ درصد از گونه‌های پستانداران کشور در این پارک زندگی می‌کنند؛ البته این شرح حال پارک ملی گلستان در زمان‌های قبل بود زمانی که این میراث قربانی جاده و شکارچی نشده بود.

پارک ملی گلستان نقطه تلاقی دو ناحیه رویشی ایرانی - تورانی و جنگل‌های هیرکانی است و تنوع زیستی و غنای پوشش گیاهی آن را از همه مناطق متمایز می‌کند. متاسفانه این زیست‌گاه ملی با وجود وعده‌های دولت برای حفاظت آن هر بار به دلیل نبود حمایت‌ها و کمبود تجهیزات، میزبان آتش‌سوزی‌های وسیع می‌شود و در حالی که 20 درصد گونه‌های کشاورزی و جانوری در این مناطق وجود داشته، پس از بروز چنین مشکلاتی مشخص نیست که چه میزان از این ظرفیت باقی مانده است.

در شرایطی که غفلت انسانی، موثرترین عامل در آتش‌سوزی‌ها بوده، برخی از مسئولان دست عمدا را در این آتش‌سوزی‌ها شناسایی کرده‌اند و خواستار پیشنهاد تشدید مجازات و راهکارهای قانونی برای برخورد با مسببان آسیب به جنگل‌ها شده‌اند.

«معصومه ابتکار» که بارها از تشدید مجازات متخلفان خبر داده و می‌گوید: تشدید مجازات در شورای عالی محیط زیست و راهکارهای قانونی برای برخورد با مسببان آسیب به جنگل‌ها مطرح شده است و این موضوع در شورای‌عالی محیط زیست در حال بررسی است.

وی همچنین از نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌خواهد تا با پیشنهاد قانونی، بازدارندگی بیشتری در مقابل آسیب به طبیعت در جامعه ایجاد کنند.

ابتکار می‌گوید که مسئولان سازمان محیط زیست و منابع طبیعی از کوچکترین آسیبی در این حوزه غافل نمی‌شوند، حتی یک درخت که به واسطه بی‌مبالاتی افراد آتش بگیرد، سازمان محیط زیست و منابع طبیعی پیگری قانونی خواهد کرد و هیچ مماشاتی نسبت به افراد بی‌توجه به محیط زیست نخواهیم داشت. اتفاقاتی مانند آتش‌سوزی جنگل گلستان عمدتا به دلیل بی‌توجهی افراد است، اکنون هم برای یافتن مقصران حادثه پیگری‌های قانونی انجام می‌شود.

اما سرهنگ حمیدرضا خیلدار فرمانده یگان حفاظت محیط زیست جزو افرادی است که عامل انسانی را موثرترین عامل در آتش‌سوزی‌ها می‌داند و تصریح می‌کند: از نظر ما متخلفان عمدا دست به آتش‌سوزی می‌زنند.

البته وی علل افزایش چشمگیر آتش‌سوزی جنگل‌ها در چند ماه اخیر را، عوامل مختلفی می‌داند و مثال می‌زند: درجه دما افزایش پیدا کرده و بارندگی نیز با کاهش قابل توجهی مواجه بوده است. به طور کلی به دلیل گرما و خشکسالی جنگل‌ها مستعد اشتعال شده‌اند. اما متاسفانه عامل انسانی موثرترین عامل در آتش‌سوزی‌ها بوده و از نظر ما متخلفان عمدا دست به آتش‌سوزی می‌زنند.

سرهنگ خیلدار با تاکید بر این که باید مناطق را به صورت هوشمند حفاظت کنیم پیشنهاد می‌دهد: برای حفظ جنگل‌ها نیاز به استفاده از سیستم پایش هوشمند و دوربین‌های مداربسته داریم. دوربین‌هایی حساس به حرارت که از طریق سیستم وایرلس هشدار می‌دهد. در همه کشورها از چنین سیستمی برای حفاظت مناطق استفاده می‌کنند و برای بکارگیری این سیستم نیاز به اعتبار سنگینی است. به طوری که ما برای پارک ملی «بمو» (شمال شیراز) یک میلیارد تومان به صورت پایلوت اعتبار پیش‌بینی کرده‌ بودیم که در این صورت من به عنوان فرمانده یگان می‌توانستم منطقه را پایش کنم و این پایش به وسیله دوربین‌هایی انجام می‌شد که 25 کیلومتر را تشخیص می‌داد و از آن طریق می‌توانستیم از 6 تا 7 کیلومتری پلاک اتومبیل را بخوانیم،‌ با این حال برای اجرای آن در قالب پایلوت موفق نشدیم.

او، برای ایجاد پایگاه‌های اطفای حریق در مناطق تحت حفاظت کل کشور 400 میلیارد تومان اعتبار لازم می‌داند و توضیح می‌دهد: چرا که این ایستگاه‌ها به امکاناتی نظیر تانکرهای سوخت، خودروهای سنگین اطفا حریق،‌هلی کوپتر و تانکر سوخت فرودگاهی نیاز دارند و مناطق حادثه‌خیز حتما باید به چنین ایستگاه‌هایی مجهز باشند.

به گزارش زرین نامه ، آتش‌سوزی‌ چندین هکتار از جنگل‌های گلستان در حالی اتفاق می‌افتد که این ارزش بالای این زیست‌گاه طبیعی قابل قیمت‌گذاری نیست و به گفته حافظان این پارک ملی در اغلب مواقع با استفاده از نیروهای مردمی آموزش ندیده و نیروهای هلال احمر با امکاناتی در حد سطل و ... توانسته‌اند آتش را مهار کنند.

در این مورد فرمانده یگان حفاظت محیط زیست می‌گوید: ما به ازای هر 6000 هکتار یک محیط‌بان داریم. یک پایگاه سیار هم در جنگل گلستان هست که کافی نیست و معتقدم به پایگاهی اصلی که تحت مدیریت ستاد بحران باشد نیاز داریم.

فرمانده یگان حفاظت ادامه می‌دهد:‌ ما حتی برای اجرای طرح‌های آموزشی که تنها 40 میلیون برای آن اختصاص داده شده است نیز مشکل داریم، چرا که این مبلغ هنوز ابلاغ نشده و در این شرایط تنها راه ما این است که به مردم از طریق رسانه‌ها آموزش دهیم تا بتوانیم از این ثروت حفاظت کنیم.

سرهنگ خیلدار در ادامه با بیان این که جنگل‌ها، منابع ملی کشورمان هستند می‌گوید: آتش زدن و تخریب جنگل‌ها قابلیت تعیین خسارت ندارد و ما به دنبال این هستیم که متخلفان آتش‌سوزی را با جرم اقدام علیه امنیت ملی مجازات کنیم. در حال حاضر محیط زیست به این جرم از متخلفان شکایت می‌کند، اما مجلس نیز باید با تصویب این موضوع بازدارندگی مجازات را ارتقا دهد.

منتظر حوادث بدتر برای طبیعت هستند

یک فعال محیط زیست نیز درباره امکانات محدود محیط بانان برای خاموش کردن حجم وسیع آتش با ایسنا سخن می‌گوید.

مژگان جمشیدی اعتقاد دارد: محیط بانان واقعاً با امکانات محدود، بیل و کلنگ و دبه‌ی آب، باید برای خاموش کردن آتش تلاش کنند. تنها وسیله محیط‌بانان برای خاموش کردن آتش، یک تراکتور با مخزن آب و یک ماشین آتش‌نشانی قدیمی است که تنها قابل استفاده در مناطق مسطح است.

جمشیدی ضمن انتقاد از وزارت کشور و ستاد مدیریت بحران برای بی‌توجهی و همکاری نکردن برای اطفای حریق می‌گوید: این پارک منابع ملی ماست اما مسئولان نگاه ملی ندارند و آتش سوزی جنگل را اتفاقی نمی‌دانند و انگار باید حادثه بدتری رخ دهد تا یاری برسانند.

وی درباره آتش سوزی‌هایی پارک ملی گلستان می‌گوید: امسال هشت آتش‌سوزی وسیع در این مناطق رخ داده است که 5 مورد به دلیل سهل‌انگاری در حاشیه جاده گلستان توسط مسافران عبوری رخ داد و 3 آتش سوزی عمدی ایجاد شد. البته مسلم است بعضا مسافران عبوری، ارزش‌های پارک ملی را نمی‌دانند. خیلی از افراد که مقصدشان گلستان نیست و از ارزش‌های یک پارک ملی خبردار نیستند وقتی به محیط خوش آب و هوا می‌رسند طبیعتاً ماشین خود را کنار زده و بساط آتش را به راه می‌اندازند.

این فعال محیط زیست درباره شرایطی که حیات وحش در زمان آتش سوزی زیستگاه‌ها دارند، می‌گوید: قسمتی از پارک ملی گلستان می‌سوزد و در زمان حریق خیلی از گونه‌ها مجبور به مهاجرت می‌شوند. در زمانی که مجبور به خروج از پارک ملی شده طعمه شکارچیان می‌شوند چون خارج از پارک ملی، منطقه آزاد است و محیط بانی وجود ندارد که مواظب گونه‌ها باشد.

گفتند اول پول

طی دومین آتش سوزی پارک ملی گلستان که با تاخیر ورود بالگردها برای مهار آتش‌سوزی همراه بود، احمدعلی کیخا- معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست که شاهده بخش‌های طعمه حریق شده جنگل گلستان نیز بوده می‌گوید: برخلاف هماهنگی که خانم دکتر ابتکار با وزیرکشور برای اعزام هلی کوپتر داشت و با وجود دستور آقای رحمانی فضلی برای اعزام هلی‌کوپتر، اما جمعیت هلال‌احمر اعلام کرده که قرارداد انجام این پرواز را باید با چه نهادی ببندد و هزینه این اقدام را چه کسی باید بپردازد؟! اگر قرار بود سازمان حفاظت محیط زیست هزینه چنین اقدامی را بپردازد، اساسا چرا باید این کار را به هلال احمر بسپارد. سازمان در صورتی که پول کافی می‌داشت با بخش خصوصی وارد مذاکره می‌شد و از بخش خصوصی چنین خدماتی می‌گرفت که هم سریعتر و هم مسئولانه‌تر برخورد کنند و دیگر نیازی به همکاری نهادهای دیگر نبود.

اما سخنگوی جمعیت هلال احمر توضیح می‌دهد: درخواست پول از سازمان محیط زیست برای امدادرسانی با هلیکوپتر از طرف سازمان‌ها و نهادهای دیگر اتفاقی است که گرچه در زیر پوست حوادث محیط زیستی ایران وجود داشت، اما خبری از آن در رسانه‌ها شنیده نمی‌شد، اما با وجود این که این کار این بار مجانی انجام دادیم پس از فاجعه آتش سوزی ۸۰۰ هکتاری در پارک ملی گلستان، یکی از معاونان سازمان محیط زیست دست به افشاگری زد.

به گزارش زرین نامه ، این روزها، 20 نیروی محیط‌بان، کارشناسان استان‌ها با خودرو و تجهیزات اطفای حریق در قرارگاه مستقرهستند و به طور مداوم در محدوده پارک گشت زنی می‌کنند.

اسماعیل مهاجر- مدیر اداره حفاظت محیط زیست استان گلستان همچنین از استقرار10 چادر آتش بانی برای همکاری نیرو‌های مردمی در نگهداری از پارک ملی گلستان خبر داده و می‌گوید: در هر یک از این چادر‌ها 5 فرد آموزش دیده از نیروهای مردی، به همراه تجهیزات انفرادی نظیر کوله‌های آب‌پاش، موتورسیکلت و خودرو در مناطقی که احتمال بروز آتش می‌رود مستقر می‌شوند.

مهاجر اضافه می‌کند: با ایجاد کمیته اطلاع رسانی و آموزش عمومی در مساجد، پایگاه‌های بسیج، شورایاری‌ها و دهیاری‌ها و تماس با مبلغان کشوری و استانی و محلی توانستیم از ظرفیت جوامع محلی برای حفظ جنگل‌ها از آتش استفاده کنیم.

مدیر اداره حفاظت محیط زیست استان گلستان با بیان این که این افراد با مشاهده دود محل را کشف می‌کنند و قبل از گسترش، آن را اطفا می‌کنند، می‌گوید: قرار است دستمزدهایی به مردم مشارکت کننده هم پرداخت شود که در بودجه نیز تعریف شده است که در این صورت محیط بانان از وظایف خود که حفاظت از پارک و گونه‌های آن است غافل نمی‌شوند.

وی ادامه می‌دهد: پنج روستایی که به پارک ملی گلستان نزدیک هستند در صورت بروز آتش‌سوزی و با اعلام عمومی با هر وسیله‌ای که در دست دارند برای خاموش کرد آتش اقدام می‌کنند. این جوامع توانستند برای دفاع از مواهب طبیعی خیلی به ما کمک کنند. البته به دلیل حساسیت‌های زیستگاهی، محدودیت‌های برای تردد افراد و دوستداران محیط زیست با ماشین‌های سنگین قائل می‌شدیم که خوشبختانه با ساماندهی این موضوع مساله برطرف شد.

تقسیم وظایف انجام می‌شود

وی در خصوص استفاده از ظرفیت‌های انجمن‌های خصوصی و مردم‌نهاد می‌گوید: به طور غیر متناوب افرادی به عنوان به عنوان حامیان محیط زیست برای نظافت پارک و به شکل هماهنگ از استان‌های خراسان شمالی، گلستان و سایر نقاط کشور وارد می‌شدند.

وی با بیان این که 17 هزار هکتار از پارک ملی گلستان در خراسان شمالی و 5هزار هکتار در استان سمنان است،می‌گوید: مسئولیت مستقیم بر عهده استان گلستان است ولی فرمانداران و بخشداران استانهای سمنان و خراسان شمالی نیز همکاری خوبی دارند. پس از ایجاد قرارگاه واکنش سریع کاملا متحد شدیم و مشکلات سیاسی و امنیتی با یکدیگر نداریم .

آتش سوزی‌های سریالی جنگل گلستان در هفته‌های اخیر اگرچه سر و صدای زیادی به همراه داشت اما باید دید که مسئولان نیز مانند محیط بانان که پس از خاموش کردن جنگل مدتی منتظر خاموش شدن کامل خاکستر آن می‌مانند عمل می‌کنند یا این که آسوده شده و پرونده خطر حریق در جنگل‌ها را بسته به سراغ مساله جدیدی می‌روند و از احتمال وقوع مجدد این اتفاقات غافل می‌شوند؟

و آیا جاده‌ای که از وسط جنگل‌های گلستان عبور کرده و به گفته کارشناسان نه ایمنی لازم را برای آمد و شد دارد و نه توجیه زیست‌محیطی، همچنان جایگاه پررنگ در پارک ملی گلستان خواهد داشت و عریض شدن و بازسازی آن هم‌چنان ادامه می‌یابد؟/ایسنا