مضحکه اقتصاد در فوتبال ایرانی

به گزارش زرین نامه؛ یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان، یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، پیشنهاد سه میلیاردی، قرارداد یک و نیم میلیارد تومانی بازیکن ۲۰ ساله و ... از یک هفته پیش لیگ برتر فوتبال آغاز شده و آرام آرام جنجال های فصل نقل و انتقالات به فراموشی سپرده می شود. نکته جالب اینجاست درست وسط همین دعواها رقم های نجومی برخی قراردادها فاش می شود. مثلا اخیرا مشخص شد رقم پیشنهادی یک باشگاه بزرگ صنعتی به یک بازیکن معمولی لیگ برتر یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان بوده که نیمی از آن هم به صورت نقد پرداخت شده است!

یک بازیکن ۳۲ ساله با سابقه سه بازی ملی به شکل نقد اول ماجرا ۵۵۰ میلیون تومان می گیرد و تازه پس از یک ماه سر از تیم دیگری درمی آورد! یعنی فوتبال ما اینقدر سودده است؟

مردم می پرسند اصلا دلیل تزریق این حجم عظیم پول دولتی به فوتبال چیست؟ آیا با پدیده تاب خوردگی مخ سر و کار داریم؟! چرا برای یک سرگرمی سطح بالا و فراگیر از بودجه عمومی چنین پول هایی به سمت بازیکنان و فوتبالیست ها سرازیر می شود؟ این شترسواری دولادولا یعنی چه؟ چرا بودجه های دولتی از فوتبال حذف نمی شوند؟

چرا دیدگاه های سوسیالیستی در مورد بودجه تیم های ورزشی از جیب دولت با پرداخت های سوپرکاپیتالیستی به بازیکن ها ترکیب شده اند؟ این بریز و بپاش ها به نفع چه کسانی است؟ با توجه به تفاوت فاحش درآمدها و هزینه های باشگاه ها این فاصله شگرف چطور و از کدام منابع مالی تامین می شود؟ آیا همین مسئله به گسترش فساد و زد و بند منجر نمی شود؟

درآمد باشگاه ها چقدر است؟

به عنوان مثال در استقلال امسال قراردادهای جواد نکونام، مهدی رحمتی، آندرانیک تیموریان، ساموئل (۳۰۰ هزار دلار)، خسرو حیدری، فرهاد مجیدی، پژمان نوری، پژمان منتظری، محمد قاضی، امیرحسین صادقی و هاشم بیک زاده و ... همگی یک میلیارد به بالا هستند. چهره هایی مثل برهانی، جمشیدیان، عمران زاده و ... نیز بین ۷۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان قرارداد دارند، فقط مجموع قراردادهای این ۱۴ ستاره از ۱۷ میلیارد تومان فراتر می رود.

تازه نیکبخت واحدی و نظری و ... هم هستند و دستمزد گروه مربیان و پزشکان و کرایه زمین تمرین و ... آن هم برای قراردادهای یکساله که تازه در این قرارداد یکساله هم کلی تبصره هست تا بازیکن نظرش تامین شود و بتواند پول بیشتری به دست آورد!

مشابه این ماجرا شاید برای سپاهان با شدتی بسیار بیشتر و برای پرسپولیس و تراکتورسازی و مس و فولاد با شدتی کمتر برقرار است. فکر می کنید حضور ناگهانی جباری و حمودی و افشین و خلیل زاده و یعقوب کریمی و رحمان احمدی و هادی عقیلی در سپاهان واقعا به خاطر آرامش و نظم مدیریتی سپاهان بوده است؟ اینقدر خامید؟! بگذارید بهتان بگوییم که پرداخت های افسانه ای و نقدی مدیریت باشگاه آن هم در تیمی که میانگین تماشاگرانش در طول فصل فقط ۶ هزار نفر می شود و به غیر از آرم فولاد سپاهان هیچ آرم تبلیغاتی و منبع درآمد تبلیغاتی دیگری ندارد اینگونه ستاره ها را عاشق نظم مدیریتی سپاهان کرده است! داستان پرسپولیس بی در و پیکر پارسال هم که دیگر خود حدیث مفصل دارد برای خودش.

استقلال و پرسپولیس، دو باشگاه پرطرفدار پایتخت طبق اطلاعات غیررسمی، امسال با رقمی حدود ۲۵ میلیارد تومان بسته شده اند. هر چند می توان به راحتی در این رقم شک کرد و آن را – حداقل برای استقلال – بیشتر از ۳۰ میلیارد تومان برآورد کرد اما باید دید درآمد این دو باشگاه چقدر است؟ در بهترین حالت کمتر از نصف هزینه های این دو باشگاه از طرف سازمان ورزش پرداتخت می شود، بقیه هزینه ها از کدام منابع تامین می شود؟ و اصلا چرا سازمان ورزش باید هزینه های دو دو تیم پرطرفدار را پرداخت کند؟ چرا سازمان ورزش باید متولی دستمزدهای نجومی این فوتبالیست ها باشد آن هم بدون امیدی برای بهره وری مالی؟! چرا کسی شجاعت به خرج نمی دهد بودجه دولتی این باشگاه ها را قطع کند؟!

دو باشگاه استقلال و پرسپولیس در مقایسه با سایر تیم های لیگ برتری باید پولسازترین ها باشند؛ چون هم طرفداران بیشتری دارند و هم از دهه ها پیش جزو تیم های مدعی محسوب می شوند. باشگاه ها برای درآمد یک فصل خود روی چند منبع مالی مهم می توانند تکیه کنند.

اسپانسر پیراهن: یکی از مهمترین منابع مالی باشگاه های پرطرفدار، اسپانسر پیراهن است. خیلی از تیم ها مثل سایپا و سپاهان و ذوب آهن چون توسط شرکت های بزرگ صنعتی اداره می شوند، حامی مالی جداگانه ای روی لباس هم ندارند اما برای استقلال و پرسپولیس زمینه مساعدتر است. امسال رویانیان گفته یک بانک در ازای اینکه نامش روی پیراهن پرسپولیسی ها حک شود قرار است ۲۵ درصد هزینه های این باشگاه را بپردازد. با اینحال بعید به نظر می رسد در حالت عادی اسپانسر یک فصل به باشگاه بیش از دو یا سه میلیارد تومان بپردازد، ضمن اینکه باشگاه هایی که بازی هایشان پخش مستقیم سراسری ندارد به زحمت می توانند کلا اسپانسر پیدا کنند.

فروش بلیت

قبلا گفته شده بود ۸۰ درصد درآمد بلیت فروشی به باشگاه ها می رسد. به عنوان مثال در بازی اول فصل بین پرسپولیس و تراکتورسازی با ۷۰ هزار نفر تماشاگر باید حدود ۵۰۰ میلیون تومان فقط از فروش بلیت های بازی جمع شده باشد که ۸۰ درصد آن حدود ۴۰۰ میلیون تومان می شود، با اینحال مسئولین باشگاه معتقدند چنین درآمدی به دلیل مسائلی مثل بی نظمی در بلیت فروشی و اختلاف نظر با سازمان لیگ محقق نمی شود.

حق پخش

حق پخش تلویزیونی هم از آن موضوعاتی است که همیشه منشأ دعوای دامنه داری بین فدراسیون فوتبال و صدا و سیما بوده است. در کشورهای خارجی هر شبکه تلویزیونی یا ماهواره ای که تمایل به پخش زنده بازی ها داشته باشد قرارداد می بندد و بعد بیننده های آن شبکه با پرداخت هزینه هایی بازی ها را تماشا می کنند اما در ایران به دلیل اینکه صدا و سیما از قدیم به صورت رایگان بازی ها را پخش می کرد، حاضر به پرداخت پولی از این بابت به فدراسیون هم نمی شد تا اینکه بعد از چند سال اختلاف و چانه زنی، صدا و سیما حاضر شد مبلغی را هر سال به فوتبالی ها پرداخت کند. امسال هم مقرر شده این مبلغ برای کل فصل ۲۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان باشد که سازمان لیگ باید سهم هر باشگاه را از این پول پرداخت کند.

درآمدهای جانبی

باشگاه های مطرح دنیا معمولا با تدابیری درآمدهای جانبی دیگر هم فراهم می کنند. مثل فروش پیراهن تیم، کلاه، دستکش و ... که البته چنین کارهایی در کشور ما جایی ندارد. شاید علت اصلی آن نبود قانون کپی رایت در کشورمان باشد که مثلا پیراهن استقلال و پرسپولیس را چند تولیدی مختلف در بازار عرضه می کنند که یک ریال آن هم در جیب باشگاه نمی رود.

اخیرا کارهایی مثل فروش نوشابه انرژی زا و افتتاح رستوران از سوی دو تیم محبوب پایتخت شروع شده که مشخص نیست نتیجه بدهد یا خیر. در عوض اخیرا باشگاه های ایرانی به منابعی وصل می شوند که اگر آن را هم جزو درآمدهای جانبی به حساب بیاوریم، می توانند خوب برای باشگاه خرج کنند. اشخاصی مثل علی انصاری برای استقلال و حسین هدایتی برای پرسپولیس در سال های اخیر حسابی دست به جیب شده اند. حالا هم که نوبت به بابک زنجانی و شرکت صدرا پاسارگاد و ... رسیده است.

خصوصی سازی راه چاره است

مدیرعامل باشگاه استقلال در پاسخ به انتقاداتی که در سال های اخیر از هزینه های سرسام آور این باشگاه مطرح شده همیشه بحث درآمدزایی را پیش کشیده است. حالا سوال اینجاست آیا درآمدهای این باشگاه برای هزینه های آن کفایت می کند؟ این باشگاه در مجموع چقدر درآمدزایی دارد؟ مدیر روابط عمومی باشگاه استقلال در پاسخ به این سوال می گوید: «در سال پیش حدود ۱۱ میلیارد تومان باشگاه استقلال درآمدزایی داشته است که این رقم می تواند بیشتر هم بشود. اگر در کشور ما مشکلاتی مثل کپی رایت حل شود، مثلا الان پیراهن استقلال را چندین تولیدی مختلف می زنند که هیچ ربطی به باشگاه ندارد. در اکثر کشورهای دنیا هواداران به نوعی حامی مالی باشگاه هستند اما در ایران وضعیت دقیقا برعکس است و هواداران همیشه از باشگاه طلبکار هستند. در دیگر کشورها این هواداران هستند که با خرید کلاه، دستکش و لباس و ... به تیمشان کمک می کنند. من فکر می کنم تا باشگاه ها به طور کامل خصوصی نشوند این مشکلات هم حل نمی شوند.»

محمد سررشته داری در پاسخ به این سوال که درآمد باشگاه ها از حق پخش تلویزیونی و فروش بلیت چقدر است به هفت صبح می گوید: «کل درآمد این دو بخش شاید حدود ۱.۵ میلیارد تومان بشود، ضمن اینکه سازمان ورزش علی القاعده باید ۵۰ درصد هزینه های باشگاه را بدهد اما در مورد استقلال حداقل در این سه سالی که من بوده ام چنین وعده ای عملی نشده است.»

سررشته داری در پاسخ به این سوال که اختلاف فاحش درآمدهای باشگاه با هزینه ها چطور پر می شود، می گوید: «معمولا به بدهی باشگاه ها اضافه می شود یا مجبور می شوند از برخی راه ها مثل تخفیف گرفتن از بازیکنان جبران کنند. به طورکلی هزین های یک فصل را از ابتدا نمی توان به طور دقیق برآورد کرد چون در طول فصل هزینه های جاری افزایش پیدا می کند. مثلا با گران شدن ارز، حقوق بازیکنان خارجی بالا می رود، نرخ پرواز و هتل ها چند برابر می شود.»

او در پایان تاکید می کند هزینه های امسال استقلال قطعا کمتر از ۲۵ میلیارد تومان است.

باشگاه ها درآمدزایی ندارد

در رابطه با درآمدزایی باشگاه های ایرانی با سعید آذری، مدیرعامل سابق باشگاه ذوب آهن گفتگو کردیم. او در پاسخ به این سوال که با توجه به بودجه ۹ و ۱۰ میلیارد تومانی مصوب باشگاه پرسپولیس و استقلال، این تیم ها سایر هزینه های خود را چگونه پر می کنند، می گوید: «به نظر من باشگاه های دولتی توانایی پر کردن این هزینه ها را ندارند و به همین دلیل هم است که این باشگاه ها با رقم های حدود ۲۰ میلیارد تومان از بدهی روبرو هستند.

به عبارت دیگر این باشگاه ها بیشتر از رقم بودجه خود هزینه می کنند و مابه التفاوت آن به عنوان بدهی در باشگاه به ثبت می رسد. به نظر من این دست از باشگاه ها درآمدزایی خاصی ندارند و درآمدزا بودن آنها دور از واقعیت است.»

اگر همه چیز طبق اصول پیش برود با شرایط فعلی یک باشگاه چقدر می تواند درآمدزایی داشته باشد؟ به گفته آذری در حال حاضر اگر همه اصول درآمدزایی رعایت شود یک باشگاه حداکثر در حدود ۱۰ میلیارد تومان می تواند درآمدزایی داشته باشد و رقم هایی بیش از آن که گاهی اوقات توسط برخی مدیران اعلام می شود دور از واقعیت است.

در باشگاه های صنعتی اما اوضاع چگونه است و این گفته که یک درصد از بودجه کل مجموعه صنعتی به باشگاه آن تیم اختصاص می یابد صحت دارد؟ آذری اینگونه پاسخ می دهد: «این ماجرا برای زمانی بود که باشگاه هایی مانند سپاهان و ذوب آهن دولتی بودند. در حال حاضر اما ۷۶ درصد سهام ذوب آهن و ۵۶ درصد سهام سپاهان متعلق به سازمان تامین اجتماعی است و هیات امنا، مجمع و هیات مدیره باشگاه تصمیم می گیرند چه مقدار بودجه به باشگاه تعلق بگیرد. بنابراین هر رقمی که این اعضا بر روی آن توافق کنند به باشگاه تزریق خواهد شد.»

بودجه رسمی باشگاه ها چقدر است؟

در مورد بودجه باشگاه های فوتبال روایت های متفاوت رسمی و غیررسمی زیادی وجود دارد که تایید و تکذیب های زیادی درباره آنها صورت می گیرد. ارقام اعلام شده توسط مدیران باشگاه های مختلف با یکدیگر تفاوت های فاتحشی دارد و هر یک دیگری را به بریز و بپاش متهم می کنند. ارقامی میلیاردی که برق سه فاز را از سرتان می پراند.

سپاهان: جنجالی ترین گمانه زنی درباره بودجه باشگاه سپاهان بود که کلید آن را رویانیان در اواخر فصل گذشته زد. مدیرعامل باشگاه پرسپولیس به صورت تلویحی گفت که باشگاه سپاهان ۴۰ میلیارد تومان برای یک فصل هزینه کرده است.

در همان زمان مدیرعامل باشگاه سپاهان گفته بود این حق باشگاه های بزرگ است که به هر قیمتی، بازیکنان مورد علاقه خود را بخرند اما بودجه سال گذشته سپاهان ۱۸ میلیارد تومان است. رقمی که البته با نگاهی به خریدهای امسال سپاهانو رقم های پیشنهادی به بازیکنان کمی دور از ذهن است و تخمین هزینه های این فصل باشگاه از رقمی در حدود همان ۴۰ میلیارد تومان حکایت دارد.

استقلال: دو باشگاه استقلال و پرسپولیس در بودجه سالانه کشور ردیف بودجه ای دارندن که توسط مجلسی ها تصویب می شود و به باشگاه ها پرداخت می شود. رقم هایی که البته با توجه به خریدهای این دو باشگاه و اظهارنظرهای مدیرعامل هایشان بیشتر به یک شوخی شبیه است.

در ردیف بودجه پیشنهادی دولت که در اسفند ماه به مجلس ارائه شد رقم ۹ میلیارد و ۹۷۲ میلیون تومان پیشنهاد داده شده بود. علی فتح الله زاده مدیرعامل باشگاه استقلال اما در صحبت های خودش در خرداد ماه گفته بود که بودجه این فصل باشگاه استقلال ۲۲ میلیارد تومان است و این باشگاه نمی تواند بیشتر از ۱۰ میلیارد تومان درآمدزایی داشته باشد. با نگاهی به خریدهای امسال استقلال و هزینه های این باشگاه می توان تخمین زد بودجه این باشگاه چیزی در حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومان باشد.

پرسپولیس: ردیف بودجه پیشنهادی دولت نشان می دهد پرسپولیس بودجه ای بیشتر از باشگاه استقلال دارد، نکته ای که مسئولان استقلال نیز در مصاحبه های خود به آن تاکید کرده اند. ۱۰ میلیارد و ۶۸۰ میلیون تومان رقمی است که توسط دولت به مجلس پیشنهاد شده بود. تاکنون مدیران باشگاه پرسپولیس به صورت رسمی درباره بودجه شان صحبت نکرده اند اما اگر همان صحبت های مدیران باشگاه استقلال را مبنا قرار دهیم به همان رقم حدود ۳۰ میلیارد تومانی می رسیم.

فجرسپاسی: این باشگاه لقب کم بودجه ترین تیم را به خود اختصاص داده است. بودجه سال گذشته این تیم در حدود پنج میلیارد تومان بود و گمانه زنی امسال از رقم هشت میلیارد تومانی حکایت دارد.