شب قدر را چگونه قدر بدانیم؟

به گزارش زرین نامه به نقل از موعظه شب قدر، پر ارزش ترین وقت سال است و سرنوشت آدمى در همین هنگام مشخص مى شود. قرآن در شب قدر نازل شده است ، لذا به برکت نزول قرآن و فرشتگان و روح(1)

شبى که هر کس آن را درک کند و احیا بدارد، گناهانش آمرزیده خواهد شد و زندگى تازه اى خواهد یافت .

شبى است پر برکت که سرنوشت همه موجودات در آن مقدر مى گردد.

شب قدر، شب جدایى اولیاء الله و اولیاى شیطان است .

شب قدر، شب دعا و ندبه و شب نزول رحمت عام و کرم خداوندى است ؛ شب آشتى بنده با خداوند و توبه و انابه و زدودن تیرگى هاى گناه از دل و شب خودسازى و نزدیک شدن به پروردگار است ، زیرا که اوست : ((قابل التوبات)) و ((مجیب الدعوات)) و ((ستار العیوب)) و ((غافر الخطیئات)).

عزت و احترام این شب تا بدان حد است که قرآن درباره آن مى گوید: لیلة القدر خیر من الف شهر(2) شبى است که انجام اعمال عبادى در آن با عبادت هزار ماه برابر است .(3) این شب ، شیاطین در بند اسارتند و زمینه براى انجام دادن کارهاى خداپسند و مفید به حال فرد و جامعه مهیاتر است؛ مؤمنان در آن شب از وسوسه ها و کید شیاطین در امان خواهند بود.

این شب ، شب معین کردن روزى افراد است، شب یادآورى نعمت هاى مادى و معنوى الهى است (نعمت ایمان و اسلام ، نعمت رهبرى و ولایت فقیه ، نعمت سلامتى و عافیت ، نعمت فکر و اندیشه و...)

((شب وصال نبى ختمى و لیله وصول عاشق حقیقى به محبوب خود.))(4)

شب عروج انسان است ، از خاک به افلاک ؛ این شب باعظمت در رمضان واقع است که ماه خدا و با فضیلت ترین ماه هاست و روزهایش بهترین روزها و ساعاتش بهترین ساعات است .(5)

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم )فرمود: «شیطان در این شب بیرون نیاید تا آن که صبح طلوع کند و قدرت آسیب رساندن به کسى را ندارد و سحر هیچ ساحرى در این شب اثر نکند.»

شب بیدار ماندن و بیدار کردن ، آگاه شدن از مکتب و دسیسه هاى دشمن ، تذکر دادن و یادآورى .

آرى لیلة القدر شبى است که بیداردلان شب زنده دار طاعتى افزون تر و نیایشى عاشقانه تر دارند.

شبى که انسان هاى مومن ، آن را با اعمالى چون : یاد خدا، مناجات و دعا، تلاوت قرآن ، نماز شب ، گریستن بر خطاها، مطالعه و تحقیق و... زنده نگه مى دارند.

شبى که امام زین العابدین و فخر الساجدین (علیه السلام ) در دعاى شریف ابوحمزه ثمالى تقاضاى درک آن و توفیق عبادت در آن را از خداى خویش خواستار شده است و خواست مومنان نیز در ادعیه روزانه ماه رمضان همین است .(6)

شبى که پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم )رختخواب را جمع مى کرد، خود را براى عبادت بیشتر مهیا مى نمود(7) و در مسجد به اعتکاف مى پرداخت .

حضرت فاطمه علیها السلام نیز نمى گذاشت فرزندانش در این شب با شرافت بخوابند؛ هر وقت خواب بر یکى از آنها غلبه مى کرد، مقدارى آب به صورت او مى پاشید.(8)

شبى که پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) درباره اش ‍ مى فرمود:

«شیطان در این شب بیرون نیاید تا آن که صبح طلوع کند و قدرت آسیب رساندن به کسى را ندارد و سحر هیچ ساحرى در این شب اثر نکند.»(9)
شبى که برات آزادى از آتش جهنم و خوش بختى و سعادت دو جهان ، نصیب مومنان و زنده دلان مى گردد.

شبى که لیله البراتش گویند و در مورد کثرت فیضش ، لسان الغیب (خواجه حافظ) چنین سروده است :

شبى که عالم بزرگ شیعه ، مرحوم آیة الله حاج محمد ابراهیم کلباسى - صاحب کتاب اشارات الاصول - براى به دست آوردن فیض و فضیلت آن ، یک سال ، شب تا صبح به عبادت پرداخت .(10)

شب قدر

شبى که خداوند آن را از میان شب ها برگزیده است ، همان طور که از بین موجودات ، انسان و از جمع پیامبران ، محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) و از بین بردن مکاتب ، اسلام و از بین خانه هاى روى زمین ، کعبه و از بین سنگها، حجر الاسود و از بین کتب آسمانى ، قرآن و از میان راه ها، صراط مستقیم ، و از میان سوره هاى قرآنى ، یس و از میان روزهاى هفته ، جمعه و از میان ماه ها، رمضان را انتخاب کرده(11)و از جمع بنى هاشم ، نیز هفت نفر را برگزیده است .

شبى که مومنان عاشق براى وصول به معرفت آن از ابتداى ماه رمضان تا شب بیست و سوم سوره ((الدخان )) و یا صد مرتبه سوره ((قدر)) را مى خوانند و چون شب بیست و سوم فرا رسد، دل را محکم مى دارند و گوش هاى خود را براى شنیدن رازها مى گشایند؛از این رو شب قدر از جمله ((لیالى عشر)) که خداوند در قرآن به آن سوگند خورده ، شناخته شده است .

شبى که ملائک مهمان اهل زمینند.

شب با عظمتى که درک کُنه و حقیقت آن براى انسان هاى عادى ، غیر ممکن است : (و ما ادراک ما لیلة القدر.)

این شب ، مهلتى براى همه کسانى است که در عمر تاریک و ننگین خود به بیراهه رفته اند تا لحظه اى به خود آیند و اندیشه کنند که : ((چیستند))، ((کیستند)) و ((از کجا آمده اند و به کجا مى روند)) و تا فرصت باقى است به جبران گذشته ها بپردازند و با توبه و استغفار خود را از سقوط حتمى ، برهانند و زندگى آینده خویش را با الگوى ((قرآن و عترت )) شکل دهند.

شبى که انسان فرصتى دوباره مى یابد تا با ((مطالعه و تحقیق ))، ((بحث و گفت و گو)) و ((غور در قرآن و سنت )) شیرینى معرفت خداوندى را درک کند و با تقویت درجات ایمان و یقین ، در جهت سیر الى الله و عروج به عالم بالا حرکت کند.

این شب ، مهلتى براى همه کسانى است که در عمر تاریک و ننگین خود به بیراهه رفته اند تا لحظه اى به خود آیند و اندیشه کنند که : ((چیستند))، ((کیستند)) و ((از کجا آمده اند و به کجا مى روند)) و تا فرصت باقى است به جبران گذشته ها بپردازند و با توبه و استغفار خود را از سقوط حتمى ، برهانند و زندگى آینده خویش را با الگوى ((قرآن و عترت)) شکل دهند.

شبى که موسم ناله و نجوا، خضوع و خشوع و تحلیل و تسبیح است .

شب انسان کامل است و شب کمال انسان .

این شب ، شام تعظیم است ، بندگان شایسته خدا در این لحظه هاى نورانى به عظمت و بزرگى مى رسند.

کثرت نام لیلة القدر دلیل بر عظمت آن است و این همه صفات والا کافى است که مسلمانان ((شب قدر)) را بزرگ شمارند و هر یک به اندازه ایمان و اندیشه خود از آن بهره جویند، ولى متاسفانه افراد بسیار از ارزش آن غفلت مى ورزند و از این فرصت طلایى و استثنایى استفاده نمى کنند و از برکات آسمانى و خیرات فراوان و فیوضات سرشارش بى بهره مى مانند؛ آنان در دام ابلیس اسیر گشته و در حجاب هاى ظلمانى گرفتار آمده اند، از این رو قدر و منزلت این شبها را فراموش کرده ، زیباترین نعمت هاى خداوندى را از دست مى دهند؛ ولى مومنان وارسته از قیود مادى و حجب ظلمانى که در عطش قرب الى الله مى سوزند، مامورند تا این شب عزیز را فراموش نکنند و در بزرگداشت آن ، بکوشند و آن را قدر بدانند، زیرا این لحظه هاى طلایى همیشه نصب آدمى نمى شود.

خوشا به حال کسى که در این شب به انجام اعمال مخصوص توفیق یابد و این فرصت هاى گران بها و لحظه هاى گرانقدر را مغتنم شمارد و از سفره گسترده ضیافت الهى بهره مند شود!

آفرین بر کسى که اهمیت ((شب قدر)) را در یابد و در این شب ارتباط خود را با قرآن و على (علیه السلام )، این دو سرمایه نفیس و یادگاران جاودانه نبوى ، محکم کند و براى همیشه از آن دو جدا نگردد.

پی نوشت ها:

1.روح ، حقیقتى مافوق ملائکه است ، به دلیل در مقابل هم قرار گرفتن آن دو در سوره قدر: (تنزل الملائکه و الروح ). قال ابوبصیر: قلت للامام جعفر الصادق (علیه السلام ): جعلت فداک ، الروح لیس هو جبرائیل ؟ قال (علیه السلام ): الروح اعظم من جبرائیل ، ان جبرائیل من الملائکه و ان الروح هو خلق اعظم من الملائکه ، الیس یقول الله تبارک و تعالى : (تنزل الملائکه و الروح )؟ (تفسیر نور الثقلین ، ج 5، ص 638 و تفسیر برهان ، ج 4، ص 481). بعضى گفته اند: صنفى از ملائکه را روح گویند، که آنها را دیگر ملائکه نبینند، مرگ در شب قدر، برخى هم آن را به معناى رحمت گرفته اند؛ بعضى دیگر نیز آن را به وحى تفسیر کرده اند. ((براى اطلاع بیشتر رک : تفسیر محمد مومن مشهدى بر جزء سى ام ؛ حسین بن احمد حسینى شاه عبدالعظیمى ، تفسیر اثنى عشرى ، ج 14، ص 201؛ سید عبدالحسین طیب ، اطیب البیان ، ج 14، ص 180؛ تفسیر نمونه ، ج 27، ص ‍ 177؛ محمد صادقى ، الفرقان ، ج 3، ص 382)).

2.در این که عدد هزار براى تعداد است یا تکثیر، بین مفسران ، اختلاف نظر وجود دارد؛ بعضى همانند عدد هفت و هفتاد که در قرآن براى کثرت استعمال شده است براى تکثیر مى دانند و برخى آن را براى تعداد دانسته و مى گویند: اصولا عدد همیشه براى تعداد است ، مگر این که قرینه روشنى بر تکثیر باشد.

3.ملا محسن فیض کاشانى ، تفسیر صافى ، ج 5، ص 352 و بحار الانوار، ج 95، ص 49.

4.امام خمینى ، پرواز در ملکوت ، ص 226.

5.برگرفته از خطبه پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) در روز جمعه آخر ماه شعبان .

6.ر.ک : دعاى روز 27 رمضان .

7.سید محمد حسین طباطبایى ، سنن النبى ، ص 296.

8.بحار الانوار، ج 94، ص 10.

9.العروسى الحویزى ، تفسیر نور الثقلین ، ج 5، ص 615.

10.رک : محدث قمى ، فوائد الرضویه ، ص 10؛ محمد تنکابنى ، قصص ‍ العلماء، ص 118؛ رضا مختارى ، سیماى فرزانگان ، ج 3، ص 167.

11.قال ابوعبدالله (علیه السلام ): قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ): ان الله عزوجل اختار من الایام ، الجمعه و من الشهور، شهر رمضان و من اللیالى ، لیله القدر و اختارنى على جمیع الانبیاء و اختار منى علیا و فضله علیا و فضله على جمیع الاوصیاء. ((ر.ک : وسائل الشیعه ، ج 5، ص 67؛ بحار الانوار، ج 9، ص 160؛ ینابیع الموده ، ص ‍ 486.))