لزوم توجه به بنیان خانواده در کاهش ناهنجاری های جامعه/ هیچ کس بی نیاز از مشاوره نیست!

به گزارش زرین نامه؛ در واقع با ثبات‌ترین افراد نیز گاهی از تبعات بحرانهای عاطفی و اجتماعی مصون نیستند. تحولات و تغییراتی که در جریان زندگی رخ می‌دهند، نظیر ازدواج، طلاق، شکست عشقی، قبولی یا عدم قبولی در دانشگاه، ورشکستگی، سربازی، دوری از خانواده و دوستان به واسطه ازدواج یا تحصیل، بیماری و یا از دست دادن آنهایی که دوستشان دارند و برخی موارد دیگر، گاهی اوقات انسان ها را دچار اضطراب، تردید، نگرانی، تعارض و حتی بحران های شخصیتی و هویتی می‌سازند.

 لازم به ذکر است هنگام سازش با شرایط محیطی جدید و تجارب نو، بروز برخی از احساسات فوق تا حدی طبیعی است؛ اما اگر این احساسات از حد طبیعی خارج شوند، می‌توانند باعث کاهش تمرکز، بر هم خوردن آرامش و به خطر افتادن سلامت جسم و روان شوند.

 خروج از بحران های به وجود آمده نیز مستلزم استمداد از متخصصین و مشورت با اهل فن می باشد. در این موقعیت ها معمولاً مشاور بهتر از هر شخص دیگری می تواند به فرد یاری برساند و او را در اتخاذ تصمیمات منطقی، عاقلانه و به دور از احساسات کمک نماید.

 در واقع مشاور فرد متخصصی است که با علاقه به دل مشغولی‌ها و نگرانی های افراد گوش داده و به آنها کمک می‌کند تا درک بهتری از مشکلات داشته باشند و بتوانند به راحتی و با کارآمدی بیشتری بر اوضاع مسلط شوند و مشکل شان را حل کنند.

در همین راستا بر آن شدیم تا با سعیدی حاج سعیدی «کار شناس ارشد مشاوره» گفتگویی در خصوص « بررسی نقش مشاوره در زندگی صنعتی امروز» انجام دهیم. ایشان که دوره های واقعیت درمانی را نزد دکتر «علی صاحبی» (فوق دکترای روان شناسی از دانشگاه سیدنی و عضو هیت علمی دانشگاه نیو ساوت ولز) گذرانده است، تاکنون جلسات آموزش خانواده زیادی را در قالب کلاس های انجمن و اولیا و مربیان در مدارس برگزار کرده است. این استاد دانشگاه همچنین مدرس دوره های مشاوره پیش از ازدواج مددجویان بهزیستی و کمیته امداد، مدرس دوره های مختلف آموزشی ادارات و دوره حمایت روانی اعضای هلال احمر نیز می باشد. 

نقش مشاور را در زندگی ماشینی امروز چگونه ارزیابی می کنید؟ 

زندگی در جامعه امروز تحت تاثیر مولفه های فراوانی قرار دارد. در واقع رشد سریع تکنولوژی و به تبع آن تغییرات ایجاد شده در فرهنگ و مختصات جوامع انسانی، مشکلات جدید و نو ظهوری را برای نوع بشر به ارمغان آورده است. رهایی از مشکلات جدید در عصر حاضر نیاز به تخصص و مهارت خاصی دارد که معمولاً خود افراد توانایی و تخصص لازم در این امر را ندارند. بنابراین در این شرایط مراجعه به مشاور می تواند به عنوان منطقی ترین تصمیم محسوب شود. یک مشاور در حیطه های مختلفی نظیر تحصیل، خانواده، شغلی، اختلالات رفتاری، انجام تست هوش و شخصیت و ... دارای تخصص است و با توجه به گستردگی روزافزون مشکلات و پیچیدگی های زندگی امروزی این علوم به صورت تخصصی و با گرایش های مختلف در دنیا در حال اجرا و پیگیری هستند. از سویی خدمات مشاوره اي نقش بسيار مهمي در كاهش معضلات و آسيب هاي اجتماعي خواهند داشت و بهره گيري از اين خدمات در كاهش مشكلات نوجوانان و جوانان و حتي میان سالان، امری طبیعی و منطقی تلقی می شود. ذکر این نکته ضروری است که استفاده از خـدمـات مشـاوره ای به هيچ وجه، به اين معني نيست كه فرد دچار ضعف شخصیتی و يا دارای اختلالات روحي و رواني است؛ بلكه درحال حاضر، مشاوره در اكثر كشورهاي پيشرفته، در بين افراد عادي نيز مرسوم است. اگر انسان در هر موقعيت و شرايط، تشخيص دهـد كه جهت بررسي و حل بهتر و سریع تر مسائل و مشكلات خـود، مي تواند به مشاوره مراجعه نمايد، نشان از رشد و دانش بالای وي دارد.

مشاوره تحصیلی چیست؟

در خصوص مشاوره تحصیلی باید گفت مشاور به دانش آموز کمک می‌کند تا با کسب اطلاع از ویژگیها و توانمندی های خود، شناخت رشته‌ها و شرایط حاکم بر جامعه تصمیم مناسبی در مورد نحوه درس خواندن و انتخاب رشته تحصیلی‌اش اتخاذ کند. این فرآیند در سال اول دبیرستان، در انتخاب رشته تحصیلی دوره متوسطه و یا در انتخاب رشته دانشگاهی می تواند یاریگر دانش آموزان باشد. آشنایی مشاور با ویژگیها و مقررات موجود مربوط به هر دوره (متوسطه یا دانشگاهی) بسیار حائز اهمیت است. مشاور تلاش می‌کند علاوه بر اینکه مراجع کننده را از جنبه‌های مختلف هوشی، استعداد و علایق شناسایی کند، بلکه این شناخت را با شناختهای خود دانش آموز درهم می‌آمیزد و به دانش آموز کمک می کند تا با در نظر گرفتن مقررات وضع شده و جمیع شرایط جامعه، اقدام به تصمیم گیری منطقی و دور از احساس کند.

البته در مشاوره تحصیلی شناسایی ویژگی های دانش آموزان نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. این ویژگیها عبارتند از: میزان بهره هوشی، نمرات تحصیلی، تعیین نقاط قوت و ضعف در دروس مختلف، بررسی علایق و استعدادهای دانش آموز در زمینه رشته‌ها و مشاغل مختلف. مشاور گاهی اوقات برای شناسایی این خصوصیات از آزمونهایی نظیر تست هوش، آزمون رغبت سنج و آزمونهای سنجش استعداد کمک می‌گیرد. 

نقش مشاور در فرآیند انتخاب رشته چیست؟

بدون شک مشاور، نقش بسیار مهمی در ارائه نکات فنی و تخصصی در مقوله انتخاب رشته دارد و این نقش همانا «کمک به تصمیم گیری منطقی در انتخاب رشته های ارائه شده» می باشد. در واقع یک مشاور خوب هیچگاه برای داوطلبان انتخاب رشته نمی کند، بلکه با فراهم ساختن شرایط و معرفی رشته ها به داوطلب ]که اصلح ترین فرد برای انتخاب رشته است[، به وی کمک می کند تا رشته های مورد علاقه خود را انتخاب کند. یک مشاور مجرب با شناختی که از رشته های مختلف دانشگاهی دارد، به معرفی این رشته ها، بازار کار و امکان ادامه تحصیل در آنها می پردازد. سپس با دادن آگاهی از میزان اعتبار دانشگاه ها، نوع دانشگاه های موجود در کشور، توجه به بعد مسافت، مقایسه رتبه داوطلب با رتبه های مشابه در سال های قبل، احتمال قبولی، توجه به قطب ها و سهمیه های موجود، امکان یا ضرورت شرکت در کنکور سال بعد و سایر مسائل آموزشی، فنی و حتی روحی - روانی و ... به فرد در انتخاب رشته و تصمیم گیری منطقی کمک می کند. هر چند در طول دوران تحصیلی دانش آموزان با رشته های مختلف دانشگاهی آشنا می شوند ولی تعداد بالای رشته های ارائه شده جهت تحصیل در دانشگاه ها و پیدا کردن یک شناخت نسبی و کلی به آنها در این زمان اندک بدون کمک گرفتن از مشاور امکان پذیر نیست. یک مشاور با در اختیار قرار دادن اطلاعات شخصی به داوطلبان و  جزوات معرفی مشاغل و رشته ها که به این منظور تدوین شده اند، می تواند در ارائه اطلاعات و آگاهی بخشی در خصوص رشته های مختلف موثر باشد. 

تا چه میزان مشاوره ازدواج را ضروری می دانید؟

 فرآیند یا مقوله ازدواج یکی از پیچیده ترین و حساس ترین تعاملات بشری محسوب می شود. چرا که در یک ازدواج سالم و منطقی مولفه های زیادی را باید در نظر گرفت. متاسفانه در جامعه ی ما در برخی از موارد دختران و پسران جوان بدون مطالعه و آگاهی كافی، تنها به مدد احساس و ذوق، منهای دقت در ابعاد گوناگون اخلاقی، جسمی و روانی طرفین با یكدیگر ازدواج می كنند. همچنین بعد از تشكیل خانواده نیز در صورت ایجاد تعارض های زناشوئی و خانوادگی، به دلیل بی اطلاعی، نداشتن مهارت های حل مسئله و دخالت نابجای اطرافیان، این مشکلات دو چندان می شوند. اینجاست که ضرورت انجام مشاوره در تمام مراحل ازدواج و تشكیل خانواده آشکار می شود. امروزه ارزش خدمات مشاوره ازدواج و خانواده درمانی نه فقط در درمان كاركردها و رفتار نامطلوب زن و شوهر، بلكه در پیشگیری از بروز بسیاری از نابسامانیها در زندگی زناشوئی، حفظ، ابقاء و یا انتقال ویژگیهای رفتاری مطلوب و ایجاد شرایط و موقعیتهای پویا و رشد دهنده شناخته می شوند. مشاوره ازدواج  از سه مرحله مشاوره پیش از ازدواج، حین ازدواج (دوران عقد) و پس از ازدواج و مهارت های فرزندپروری تشکیل شده است. در این مراحل که از انتخاب همسر، شرایط انتخاب و مسایل مربوط به خواستگاری آغاز و تا دوران بچه دارشدن و شیوه های تربیت فرزند ادامه دارد، به فرد کمک می شود تا خود را با شرایط جدید وفق دهد. در ضمن به منظور کار آیی بهتر نیز از تست های مختلفی نظیر تست شخصیت، تست میزان رضایت زناشویی و سازگاری زوجین استفاده می شود. 

نقش مشاوره  خانواده را در پیشگیری از ناهنجاری های جامعه چگونه ارزیابی می کنید؟

خانواده بنیادی ترین نهاد در یک جامعه محسوب می شود. هر قدر بنیان خانواده مستحکم تر و ریشه دار تر باشد، به همان میزان جامعه از ثبات و پویایی برخوردار خواهد بود. هدف از مشاوره خانواده رفع اختلافات خانوادگي و حل مسائل و مشکلات خانواده‌ها از طريق مشاوره و گفت‌وگو، آموزش شیوه‌های ارتباط مؤثر افراد خانواده با یکدیگر، پیشگیری از اختلافات خانوادگی، آموزش مهارت های اجتماعی و تحکيم و تقويت بنيان خانواده می‌باشد. بدون شک آثار مثبت اجتماعی خانواده سالم قبل از هر مکان دیگر در جامعه نمود پیدا خواهد کرد. در ضمن تحقیقات روان‌شناسی نشان داده‌اند، افرادی که از همان ابتدا يعنی قبل و هنگام ازدواج با آگاهی يا کمک و مشورت، همسر خود را انتخاب کنند و در انتخاب و گزينش صحيح اطلاعاتی کسب کنند، در ادامه‌ زندگی مشترک رضايت بيشتری دارند و خانواده شان نیز از قوام و دوام بیشتری برخوردار است. زوج هایی که قبل از حاد شدن مشکل به مراکز مشاوره مراجعه می‌کنند و با نيت اصلاح زندگي از برنامه‌های مشاوره‌ای استفاده می‌کنند، نسبت به افرادی که از خدمات مشاوره‌ای استفاده نکرده‌اند و يا اين که تنها يکي از طرفین خواستار استفاده از خدمات مشاوره‌ای باشند، در پذيرش مشکل و حل آن موفق‌تر هستند. 

چه خدماتی در مراکز مشاوره ارائه می شوند؟

همانطور که اشاره شد مشاوره یک فرآیند رشدی است که از طریق آن به اشخاص کمک می‌شود تا اهداف خود را مشخص کنند؛ تصمیم‌گیری مناسبی داشته باشند و مسائل فردی، خانوادگی، اجتماعی و تحصیلی خود را راحت تر حل کنند. در مراکز مشاوره نیز علاوه بر کمک به مراجعین در اتخاذ تصمیمات منطقی و حل مناقشات و در گیری های ذهنی، آموزش مهارت ها و توانمندی های خاص ارتباطی، پیشگیری و درمان برخی ناهنجاری ها نظیر اعتیاد، وسواس و ... نیز صورت می گیرد. آموزش مهارت های حل مسئله، مهارت های زندگی و ازدواج، مهارت های تحصیلی و شغلی از دیگر محور های فعالیت در این مراکز محسوب می شوند. به علاوه انجام تست های هوش نظیر استنفورد بینه برای افراد از سن 2 سال تا 90 سال و تست هوش وکسلر، تست های شخصیتی  نظیر نئو ، MMPI2 و ... در صورت نیاز در این مراکز صورت می گیرد . 

سخن پایانی: 

امر مشاوره ضمن آن كه موجبات تسهيل رشد و آگاهی مراجعان را فراهم مي سازد، با افزايش دانش و آموزش مهارت هاي مختلف به افراد، از بروز بسياري از مسائل و مشكلات اجتماعی و خانوادگی پيشگیري مي كند. علاوه بر اين در مواردي كه افراد، دچار مشكلات پيچيده و بحران هاي حاد مي گردند، با استفاده از فنون و تخصص هاي مشاوره اي، مي توان نسبت به كاهش و يا برطرف کردن آنها اقدام كرد. مشاورین بر این باورند كه هر مشكلي، راه حل و يا راه حل هاي متعدد و مختلفي دارد و نبايد تسليم محض مسائل و مشكلات شد؛ فقط بايد چاره ي كار را منطقي و عاقلانه، چه به تنهايي، و چه با کمک مشاور پيدا كرد. اهل فن، مشاوره را تنها راه پسنديده و عقلاني براي حل مشـكلات جامعه صنعتی كنـوني مي دانند؛ البتـه بخشي از فرآیند مشـاوره، مي تواند توسط خانواده، اطرافیان و يا معلمان انجام گيرد و يا روحانيون مي توانند در خصوص مسائل اعتقادي و مذهبی، مشاور خوبي باشند؛ ولي واقعيت امر اين است كه در بعضي موارد، مشكلات خاصي وجود دارند كه تنها درسايه ي مشاوره به وسيله ي افراد متخصص قابل حل هستند؛ مانند: اضطراب، افسردگي، وسواس و ... . اين مشكلات، مسائل ساده اي نيستند كه توسط والدين، معلمان و حتي پزشكان درمان گردند. حل مشکلات مختلف نظیر كودكي كه دست به دزدي مي زند، جواني كه در مرحله ي خودكشي قرار مي گيرد، دختر و پسري كه قصد ازدواج دارند، همسـراني كه با هم سازگار  نبوده و درصدد طلاق برآمده اند، والديني كه در تربيت فرزند خود با مشكل مواجه هستند، دانش آموز یا ورزشکاری كه در راه كسب موفقيت، ناكام مانده است و هر شخص دیگری كه در كار خود چندان موفق نيست، فقط و فقط از طريق ارائه ي خدمات تخصصي مشاوره اي توسط مشاوران ماهر و توانمند امكان پذیر است. چرا که مشاور با علم و تخصص خود، علل انحراف و اختلال را ريشه يابي كرده و سپس نسبت به درمان آن اقدام مي كنند. در واقع هیچ کس از مشاوره بی نیاز نیست و در بهترین انتخاب ها نیز انجام مشاوره ضرری به انسان نمی رساند. 

با انجام مشاوره صحیح می توان جلوی بسیاری از مشکلات به وجود آمده در جامعه را نظیر افزایش آمار طلاق، خود کشی، تغییر رشته های اجباری، افسردگی و ...  گرفت. همه ساله بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان قصد تغییر رشته و یا انصراف را دارند که به دلیل انتخاب غلط اتفاق می افتد که با مشاوره و انتخاب درست مسیر بهتری برای زندگی نوجوانان و جوانان می توان رقم زد. امید است خانواده ها در هنگام بروز بحران های اجتماعی، شرایط خاص خانوادگی علی الخصوص در انتخاب های حساس نظیر انتخاب رشته یا انتخاب همسر و ... خود را بی نیاز از مشاوره نپندارند و با مراجعه به مشاوران مجرب قبل از اینکه شرایط بحرانی جدیدی به وجود بیاید و یا قبل از اینکه بحران وارد مراحل حاد شود، نسبت به حل آن اقدام کنند.

گفتگو: وحید حاج سعیدی

انتهای پیام/