آتش در گلستان؛ تجهیزات در تهران!

به گزارش زرین نامه؛ دود سفیدی منطقه را فرا گرفته است و این یعنی آتش سوزی مجدد درختان در جنگل های گلستان. باد همچنان می وزد. شعله های خزنده آتش آرام آرام از تنه درختان بالا می روند و روایت سرسبزی را به داستانی خاکستری بدل می کنند. مردمی که قلبشان با نفس جنگل می تپد، با بیل و شاخه های خیس در حال اطفاء حریق هستند . آتش ناجوانمردانه پیش می رود و جولان می دهد.  

کار چندانی از دست مردم و جوانانی که با بیل و شاخه‎های خیس در حال اطفا حریق هستند بر نمی‎آید. آتش ناجوانمردانه پیش می‎رود و جولان می‎دهد.

 بدون شک جنگل‎های شمال کشور از منحصر به فردترین جنگل‎های موجود در جهان محسوب می‎شوند که لزوم حفظ و نگهداری از آنها نیاز به یک عزم ملی و همه جانبه دارد.

از نظر فلور گیاهی، جنگل‌های شمال ایران از جنگل‌های غنی دنیا هستند و شباهت ظاهری زیادی با جنگل‌های پهن برگ آمیخته اروپای مرکزی دارند ولی تنوع گونه‌ای آن بسیار بیشتر از جنگل‌های اروپاست و از جنگل‌های کهن دنیا محسوب می‎شوند.

اما با وجود چنین ساختار و جایگاه کهن و منحصر به فردی که این جنگل‎ها دارند، همه ساله در فصول گرم سال به علت گرمی هوا و کاهش رطوبت و بروز آتش‎های گسترده بخش عظیمی از این اکو سیستم نادر، به ورطه نابودی کشیده می‎شوند.

در طول هفته‎های اخیر نیز برای چندمین بار جنگل‎های پارک ملی گلستان طعمه حریق شدند و بسیاری از گونه‎های طبیعی و گونه‎های جانوری این منطقه حفاظت شده از بین رفتند و چندین هکتار از جنگل‎های این استان در آتش سوختند.

هر چند بی‎احتیاطی مسافران، صعب‎العبور بودن منطقه، دامنه و گستره بالای حریق، خشکسالی، کاهش رطوبت، وزش باد، وجود پوشش علفزاری در برخی مناطق، وجود درختچه‎های خشک و کوچک، وجود شکارچیان غیرمجاز، کمبود پرسنل و تجهیزات پیشرفته اطفای حریق و ... از عوامل اصلی بروز و گسترش آتش‎سوزی‎های اخیر محسوب می‎شوند ولی گاهی اوقات اخباری مبنی بر آتش‎سوزی‎های عمدی نیز در این مناطق به گوش می‎رسد.

گزارش هوشمند مدیر دیدبان محیط زیست و حیات وحش ایران در این باره خواندنی است: «کیوان هوشمند در این باره به خبرگزاری مهر می‎گوید: ساعت یک و 30 دقیقه بامداد چهارشنبه 18 تیر، هنگامی که تمام محیط‎بانان پارک به منطقه آتش‎سوزی اعزام شده و سرگرم خاموش کردن آتش بودند، شکارچیان متخلف وارد پارک شده و تعداد زیادی از حیات وحش را شکار کردند.

وی با بیان اینکه شکارچیان از اهالی روستاهای اطراف پارک ملی گلستان و از متخلفان سابقه‎دار هستند و بالغ بر 10 پرونده شکار غیرمجاز در پارک گلستان دارند، می‎افزاید: با توجه به سابقه‎دار بودن متخلفان و حضور همزمان آنها با آتش‎سوزی در منطقه برای شکار غیرمجاز، احتمال دارد این افراد به طور عمد به آتش‎سوزی اقدام کرده باشند تا با سوءاستفاده از فرصت اعزام محیط‎بانان برای اطفای حریق، حیات وحش این منطقه را قتل عام کنند.

به گفته هوشمند در آتش‎سوزی اخیر، مساحتی بالغ بر 400 هکتار از پارک ملی گلستان کاملا خاکستر شده است که در مقایسه با آتش‎سوزی‎های هفته گذشته پارک ملی گلستان که حدود یک هکتار تا 10 هکتار برآورد شد، بسیار گسترده تر بود.»( جام جم – 18 تیر 93)

آتش‎سوزی بدون خسارت جدی!

با وجود آتش‎سوزی‎های گسترده در طی این هفته‎ها و نابودی بسیاری از گونه‎های جانوری و گیاهی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آتش‎سوزی‎های اخیر را فاقد خسارت جدی اعلام کردند.

« طی سه ماهه نخست امسال بیش از 12 هکتار از عرصه‎های منابع طبیعی استان دچار حریق شد که خوشبختانه خسارت جدی در بر نداشته است.»( خراسان – 16 تیر 92)

حال چطور آتش‎سوزی در این حجم وسیع خسارت جدی نداشته است سوالی که باید پاسخ آن را از جناب مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان پرسید!

لزوم راه‎اندازی مرکز اطفای حریق پیشرفته در گلستان

صرف نظر از عمدی یا سهوی بودن منشاء آتش‎سوزی که قطعاً باید توسط مسئولان امر و نیروهای امنیتی بررسی شود، چیزی که در این بین مغفول مانده است، نبود یک سیستم جامع و منظم در اطفا حریق و کمبود تجهیزات پیشرفته اطفا حریق در استان گلستان است.

به هر حال این آتش‎سوزی‎ها برای نخستین بار در استان رخ نداده‎اند و قطعا آخرین بار هم نخواهند بود و بروز آتش‎سوزی حتی در فصول دیگر هم اجتناب‎ناپذیر است.

هر چند در سال گذشته به گفته مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان 2 هزار و 500 تن با فراگرفتن آموزش‌های لازم، آماده اطفا حریق در جنگل‎های این استان شدند و آموزش این افراد بدون شک در اطفا حریق آتش‎سوزی‎های گسترده امسال بی‎تاثیر نبوده است ولی باید بپذیریم خاموش کردن آتش با بیل و شاخه‎های خیس درختان بسیار زمان بر بوده و در مقاطعی فقط برای جلوگیری از گستره آتش است.

فلذا لزوم راه‎اندازی یک مرکز اطفاء حریق پیشرفته در استان و تجهیز ادارات جنگل‎بانی به وسایل پیشرفته اطفاء حریق از ضروریات مبارزه با این معضل محسوب می‎شود.

البته در آتش‎سوزی‎های سال‎های قبل مسئولان کشوری از احداث چنین پایگاهی در استان خبر دادند ولی در عمل هنوز اقدامی صورت نگرفته است و کماکان اطفا حریق در این استان به صورت سنتی و عمدتا با حضور نیروهای بسیجی و بومی صورت می‎گیرد.

در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا که با معضل آتش‎سوزی دست به گریبان هستند ( نظیر استرالیا) از سنسورهای حساس به دود در مناطق استفاده می‎کنند که بروز حریق را در کمترین زمان ممکن به اطلاع نیروهای امدادی گزارش می‎دهد.

در ضمن در این کشورها در زمان بروز آتش‎سوزی گسترده از هواپیما استفاده می‎شود و استفاده از بالگرد در اطفای حریق نقطه‎ای و در زمان شروع آتش‎سوزی صورت می‎گیرد.

مدیریت بحران قبل از بروز حادثه

آنچه مسلم است این است که آتش‎سوزی یک پدیده نو ظهور و غیر قابل پیش‎بینی نیست و بروز آن در همه فصول و در همه جای دنیا اجتناب ناپذیر است.

ولی داشتن آمادگی قبل از بروز این پدیده و نحوه برخورد در هنگام بروز آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین این انتظار از مسئولان ستاد مدیریت بحران وجود دارد که قبل از بروز چنین حوادثی اقدامات و هماهنگی لازم را صورت دهند.

اما در حادثه اخیر دبیر شورای هماهنگی مدیریت بحران استان از «لزوم برنامه‎ریزی دستگاه‎های متولی برای اتخاذ تدابیر ویژه جهت پیشگیری و مقابله با شرایط بحرانی در عرصه‎های طبیعی و جنگل‎های استان» سخن گفتند که جای تامل است.

چرا که دستگاه‎های متولی در انتظار هماهنگ‎سازی و اتخاذ یک شیوه واحد از سوی شورای هماهنگی مدیریت بحران هستند و در واقع این وظیفه ستاد بحران مدیریت استان است که بین نهادها و ادارات مختلف هماهنگی به وجود بیاورد.

سخن پایانی؛

جنگل، دریا، کوه و سایر مواهب طبیعی نعمت‎های الهی هستند که گونه سهل‎انگاری و اهمال در حفظ و نگهداری آنها، گناهی نابخشودنی محسوب می‎شود.

نسل‎های بعد از ما نیز حق دارند از این مواهب الهی بهره ببرند و ارث گذاشتن جنگلی سوخته و نابود با هیچ منطقی سازگار نیست.

امید است مسئولین ارشد استان، جناب آقای صادقلو استاندار گلستان، آیت‎الله سیدکاظم نورمفیدی نماینده ولی فقیه در استان، نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی و سایر مسئولان و دست‎اندرکاران امر با تشکیل جلسه‎ای ضمن بررسی راهکارهای جلوگیری از بروز چنین حوادثی و به حداقل رساندن خسارات، ایجاد یک پایگاه پیشرفته و مجهز اطفا حریق در استان را پیگیری کنند تا علاوه بر حفظ و نگهداری طبیعت منطقه در امانتداری و انتقال این نعمت الهی به نسل‎های بعد هم موفق باشیم.

وحید حاج سعیدی