نحوه امر به معروف در خانواده ، ماشین ، اداره و خیابان / نظر مقام معظم رهبری چیست؟

به گزارش زرین نامه؛ آنچه می خوانید گزیده ای از استفتائات مقام معظم رهبری در باب شرایط وجوب امربه معروف و نهی از منکر است:

س: کسي که مي ‏خواهد شخصي را امر به معروف و نهي از منکر نمايد، آيا بايد قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زماني امر به معروف و نهي از منکر بر او واجب مي ‏شود؟

ج: آمر به معروف و نهي کننده از منکر بايد عالم به معروف و منکر باشد، و همچنين بداند که فاعل منکر عمداً و بدون عذر شرعي مرتکب آن مي ‏شود، و زماني اقدام به امر ونهي واجب مي ‏شود که احتمال تأثير امر به معروف و نهي از منکر در مورد آن شخص داده شود، و ضرري براي خود او نداشته باشد، و در اين مورد بايد تناسب بين ضرر احتمالي و اهميت معروفي را که به آن امر مي‏نمايد يا منکري که از آن نهي مي کند، ملاحظه نمايد. در غير اين صورت، امر به معروف و نهي از منکر بر او واجب نيست.

س: اگر يکي از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصيت کند و نسبت به آن لاابالي باشد، تکليف ما نسبت به رابطه با او چيست؟

ج: اگر احتمال بدهيد که ترک معاشرت با او موقتا موجب خودداري او از ارتکاب معصيت مي‏شود، به عنوان امر به معروف و نهي از منکر واجب است، و در غير اين صورت، قطع رحم جايز نيست.

س: آيا ترک امر به معروف و نهي از منکر بر اثر ترس از اخراج از کار، جايز است؟ مثلاً با اينکه مي ‏بيند مسئول يکي از مراکز آموزشي که با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد، مرتکب اعمال خلاف شرع مي ‏شود و يا زمينه ارتکاب گناه در آن مکان را فراهم مي ‏آورد. اگر او را نهي از منکر نمايد ترس آن دارد که از طرف مسئول مقدمات اخراج او از کار فراهم شود.

ج: به‌طور کلي اگر خوف دارد که در صورت اقدام به امر به معروف و نهي از منکر ضرر قابل توجهي متوجه خود او شود، انجام آن واجب نيست.

س: اگر در بعضي از محيطهاي دانشگاهي معروف ترک شود و معصيت رواج پيدا کند و شرايط امر به معروف و نهي از منکر هم وجود داشته باشد و امر کننده به معروف و نهي کننده از منکر شخصي مجرّد باشد که هنوز ازدواج نکرده است آيا به خاطر مجرّد بودن، امر به معروف و نهي از منکر از او ساقط مي ‏شود يا خير؟

ج: اگر موضوع و شرايط امر به معروف و نهي از منکر محقق باشد، تکليف شرعي و وظيفه واجب اجتماعي و انساني همه مکلفين است، و حالت‏هاي مختلف مکلّف مانند مجرّد يا متأهل بودن در آن تاثير ندارد، و به صرف اينکه مکلّف مجرد است، تکليف از او ساقط نمي ‏شود.

س: اگر شخصي داراي نفوذ و موقعيت اجتماعي خاصي باشد که اگر بخواهد مي ‏تواند بر معترضين به خود ضرر وارد سازد، و شواهدي هم دلالت کند بر اينکه وي مرتکب گناه و کارهاي خلاف و دروغگويي مي ‏شود، با اين وضع، آيا جايز است امر به معروف و نهي از منکر را در مورد او ترک کنيم يا اينکه با وجود ترس از ضرر رساندن او، واجب است او را امر به معروف و نهي از منکر کنيم؟

ج: اگر ترس از ضرر منشأ عقلايي داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهي از منکر واجب نيست، بلکه تکليف از شما ساقط مي ‏شود. ولي سزاوار نيست کسي به مجرد ملاحظه مقام کسي که واجب را ترک کرده و يا مرتکب فعل حرام شده و يا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر کمي از طرف او، تذکر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترک کند.

س: گاهي در اثناي امر به معروف و نهي از منکر مواردي پيش مي ‏آيد که شخص گناهگار بر اثر عدم آگاهي از واجبات و احکام اسلامي ، با نهي از منکر، نسبت به اسلام بدبين مي ‏شود، و اگر هم او را به حال خود رها کنيم، زمينه فساد و ارتکاب گناه توسط ديگران را فراهم مي ‏کند، تکليف ما در اين موارد چيست؟

ج: امر به معروف و نهي از منکر با رعايت شرايط آن يک تکليف شرعي عمومي براي حفظ احکام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهم اينکه موجب بدبيني فاعل منکر يا بعضي از مردم نسبت به اسلام مي ‏گردد، باعث نمي ‏شود که اين وظيفه بسيار مهم ترک شود.

س: اگر مأموراني که از طرف دولت وظيفه جلوگيري از فساد را بر عهده دارند، در انجام وظيفه خود کوتاهي کنند، آيا خود مردم مي ‏توانند اقدام به اين کار کنند؟

ج: دخالت اشخاص ديگر در اموري که از وظائف نيروهاي امنيتي و قضايي محسوب مي ‏شود، جايز نيست، ولي مبادرت مردم به امر به معروف و نهي از منکر با رعايت حدود و شرايط آن، اشکال ندارد.

س: آيا وظيفه افراد در امر به معروف و نهي از منکر اين است که فقط به امر به معروف و نهي از منکر زباني اکتفا کنند؟ و اگر اکتفا به تذکر زباني واجب باشد، اين امر با آنچه در رساله‏هاي عمليه به‌خصوص تحرير الوسيله آمده است، منافات دارد، و اگر مراتب ديگرِ امر به معروف و نهي از منکر هم براي افراد در موارد لزوم جايز باشد، آيا در صورت نياز مي ‏توان همه مراتب مذکور در تحرير الوسيله را انجام داد؟

ج: با توجه به اينکه در زمان حاکميت و اقتدار حکومت اسلامي مي ‏توان مراتب ديگر امر به معروف و نهي از منکر را که بعد از مرحله امر و نهي زباني هستند، به نيروهاي امنيتي داخلي (پليس) و قوه قضائيه واگذار کرد، به‌خصوص در مواردي که براي جلوگيري از ارتکاب معصيت چاره‏اي جز اعمال قدرت از طريق تصرّف در اموال کسي که فعل حرام انجام مي ‏دهد يا تعزير و حبس او و مانند آن نيست، در چنين زماني با حاکميت و اقتدار چنين حکومت اسلامي ، واجب است مکلفين در امر به معروف و نهي از منکر به امر و نهي زباني اکتفا کنند، و در صورت نياز به توسل به زور، موضوع را به مسئولين ذيربط در نيروي انتظامي و قوه قضائيه ارجاع دهند و اين منافاتي با فتاواي امام راحل(قدّس‏سرّه) در اين رابطه ندارد. ولي در زمان و مکاني که حاکميت و اقتدار با حکومت اسلامي نيست، بر مکلفين واجب است که در صورت وجود شرايط، جميع مراتب امر به معروف و نهي از منکر را با رعايت ترتيب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.

س: بعضي از رانندگان از نوارهاي موسيقي غنا و حرام استفاده مي ‏کنند و علي ‏رغم نصيحت‏ها و راهنمايي ‏ها آن را خاموش نمي ‏کنند، خواهشمنديم نحوه برخورد مناسب با اين موارد و اين افراد را بيان فرماييد، آيا برخورد شديد با آنان جايز است يا خير؟

ج: با تحقق شرايط نهي از منکر، بر شما بيشتر از نهي زباني از منکر واجب نيست، و در صورتي که مؤثر واقع نشود، واجب است که از گوش‌دادن به غنا و موسيقي حرام اجتناب کنيد، و اگر به‌طور غير ارادي صداي موسيقي حرام و غنا به گوش شما برسد، چيزي بر شما نيست.

س: از بعضي از منازل صداي موسيقي شنيده مي ‏شود که معلوم نيست جايز است يا خير، و گاهي صداي آن بلند است به‌طوري که باعث اذيت و آزار مؤمنين مي ‏شود، وظيفه ما در برابر آن چيست؟

ج: تعرض به داخل خانه‏هاي مردم جايز نيست، و امر به معروف و نهي از منکر متوقف بر تشخيص موضوع و تحقق شرايط آن است.

س: امر و نهي زناني که حجاب کامل ندارند، چه حکمي دارد، و در صورتي که انسان هنگام نهي زباني از تحريک شهوت خود بترسد، چه حکمي دارد؟

ج: نهي از منکر متوقف بر نگاه با ريبه به زن نامحرم نيست، و بر هر مکلفي واجب است که از حرام اجتناب کند، به‌خصوص زماني که مبادرت به انجام فريضه نهي از منکر مي ‏کند./گلستان ما