رشد و توسعه ورزش در مدارس ضامن سلامتی جامعه

در واقع روابط اجتماعی، تربیت بدنی و ورزش بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند و در تامین بهداشت روانی کودکان و نوجوانان و همچنین در جهت گیری مطلوب جامعه به سمت آرمان های مقدس و ارزش گرا بسیار موثر می باشند.

موفقیت و شایستگی های تحصیلی نیز در صورت داشتن جسم و روان سالم، راحت تر به دست می آیند و اگر در پروراندن هر کدام از آنها قصوری صورت پذیرد، نتیجه دلخواه ما نخواهد بود. به واقع در کسب موفقیت های تحصیلی توجه همزمان به سلامت تن و روان مورد تاکید است.

بر اساس تحقیقات کارشناسان سازمان بهداشت جهانی در کشورهای صنعتی حدود 10 درصد از افراد جامعه به نوعی به اختلالات روانی مبتلا هستند. 

از این رو بهداشت روانی که هدف آن سالم سازی محیط روانی و پیشگیری از اختلالات روانی است، از اهمیت شایانی برخوردار است. 

همان گونه که بیماری های جسمانی سلامت جسم انسان را تهدید می کند، برای سلامت روانی نیز خطرات غیر قابل اجتنابی وجود دارد که تلاش در جهت جلوگیری از این وقایع ضروری می نماید.

در زندگی هر شخصی لحظات حساس، موقعیت ها و پیش آمدهای ناگوار وجود دارد. چگونگی تاثیر این گونه رویدادها بر روی شخص و نحوه برخورد شخص با آنها از نقطه نظرات سلامت روان بسیار حائز اهمیت است.

« خانواده، مدرسه، جامعه» سه عامل مهم در بروز و ظهور بیماری های روانی محسوب می شوند که مسلماً حل این مشکلات هم در همین نهاد ها نهفته است.
در نتیجه در هر برنامه و طرح مربوط به «توسعه بهداشت روانی» باید هر سه عامل فوق مورد توجه قرار گیرند، محیط روانی انسان شامل کلیه عواملی است که روی رفتار وی اثر می گذارد.

هر قدر دانش آموزان از این رفتار ها و آشفتگی های ذهنی دور تر باشند، در یادگیری دروس موفق تر و با انگیزه تر عملی می کنند.

یکی از علمی ترین و موثر ترین راهکار های غلبه بر آشفتگی ذهنی و رسیدن به آرامش فکری پایدار، «ورزش و انجام حرکات ورزشی روزانه مناسب و مستمر» می باشد.

ورزش علاوه بر ایجاد شادابی و نشاط و بالا رفتن توان جسمی و ذهنی کودک، موجب افزایش اعتماد به نفس، روحیه انقاد پذیری و مقابله با مسائل می شود.

در اکثر کشور های پیشرفته دنیا و حتی کشور های در حال توسعه، ورزش در مدارس زیر بنای ورزشی قهرمانی نیز محسوب می شود و استعدادیابی و برگزاری لیگ های منظم دو فاکتور اصلی و اساسی در سیاستگذاری های کلان ورزش این کشور ها به حساب می آیند.

در واقع سیاستگذاران ورزش در کشور های پیشرفته با جدی گرفتن ورزش- علی الخصوص در مدارس- در وهله اول مانع کژتابی های ذهنی و جسمی دانش آموزان می شوند و همانطور که اشاره شد، از عامل جذاب و موثر ورزش، در کسب موفقیت های علمی توسط دانش آموزان و ایجاد مدرسه سرزنده و پویا بهره می جویند و در وهله دوم ورزش قهرمانی را مد نظر قرار می دهند و با انجام تست های مختلف و برنامه های متعدد و علمی استعداد یابی، قهرمانان فردا را از میان دانش آموزان امروز انتخاب می کنند و با برنامه ریزی های بلند مدت، سعی در کسب یا حفظ جایگاه های ارزشمند ورزشی جهانی دارند.

در کشور ما با وجود استعداد های بی شمار ورزشی در بین دانش آموزان، متاسفانه مسئولین ورزش کشور فقط به مقوله ورزش قهرمانی چشم دوخته اند و بدون ایجاد بستر مناسب و لازم در پرورش استعداد های ورزشی و جدی گرفتن ورزش در مدارس، همه ساله از صید مدال های رنگارنگ المپیک سخن به میان می آوردند که کمتر هم به این مقصود می رسند. در صورتی که برنامه ریزی و قهرمان پروری باید از سنین کودکی آغاز شود و با ایجاد پایگاه های استعداد یابی، نسل جوان و جویای نام را هدایت کرده ، آنها را در مسیری که احتمال موفقیت آنها بیشتر است ، حرکت دهیم.

هر چند درسال های اخیر با استخدام چند هزار معلم ورزش علی الخصوص در مدارس ابتدایی گام هایی در توسعه ورزش برداشته شد ولی باید بپذیریم پیشرفت ورزشی - که بی شک در سلامت روان جامعه و کسب موفقیت های علمی هم به سزایی دارد - با استخدام چند هزار معلم ورزش محقق نمی شود و به عبارتی شرط لازم است ولی کافی نیست.

کاش به جای اضافه کردن یک ساعت درس تربیت بدنی به صورت تئوری ، در بخش استعداد یابی سرمایه گذاری می شد و دانش آموزان با توجه به استعداد شان، رشته هماهنگ با فیزیک جسمی و بدنی خود انتخاب می کردند.

یکی از ملزومات مهم توسعه یا حفظ توسعه‌یافتگی در هر زمینه‌ای توسعه نیروی انسانی و همچنین جایگزینی نیروی انسانی فرسوده یا از کار افتاده است. این امر در زمینه ورزش نیز از مراحل به دست آوردن قهرمانی و یا حفظ آن است که از آن به استعدادیابی و پرورش استعداد در رشته‌های مختلف ورزشی یاد می‌شود.

از مهمترین جنبه‌های استعداد‌یابی ورزشی، به کارگیری مربیان کارآمد و با دانش و کار آمد از سنین مدرسه است. متاسفانه در آموزش و پرورش مجرب‌ترین و بهترین مربیان که باید در سطوح پایه استفاده شوند دردبیرستان ها به کار گرفته می شوند و حتی در آموزش و پرورش طرحی وجود داشت که قرار بود مربی ورزش از سالهای اول، دوم و سوم ابتدایی حذف شود که مورد اعتراض کارشناسان قرار گرفت و فعلاً اجرای این طرح منتفی شده است.

جالب است که بدانید در تمامی مدل ها و الگوهای استعداد یابی زمان و یا سن افراد مستعد باید بین 6 تا 18 سال باشد که عملاً نشان می دهد دوران تحصیل بهترین سن و یا به عبارتی تنها سن استعداد یابی در جوانان می باشد.

تکامل و شکل گیری انجام حرکات ورزشی صحیح یک ورزشکار از سنین کودکی آغاز می‌شود و اگر کسی در سنین پایه شیوه صحیح انجام یک حرکت ورزشی را نیاموزد در بزرگسالی تغییر این رفتار ناممکن و یا بسیار دشوار خواهد بود. اما در مدارس ما در سنین پایه کسی وجود ندارد که اولاً استعداد‌یابی صحیح صورت دهد و ثانیاً اصول اولیه حرکت درست را ‌آموزش دهد.

حتی در خارج از آموزش و پروش هم به علت عدم درآمدزایی کافی در این سطح مربیان رغبت لازم برای کار در سنین پایه از خود نشان نمی دهند و همگی به سطوح بالاتر که از نظر در‌آمدی و سطح افتخارات بهتر است می‌روند. علی ایحال به نظر می رسد تصمیم گیری در مورد ورزش مدارس هم به صورت جزیره ای می باشد و انسجام و هماهنگی مسئولین به چشم نمی خورد ، چرا که هر از گاهی بخشنامه هایی صادر می شوند که در عمل حتی در همان سال اول نیز به طور کامل اجرا نمی شوند و در سال های بعد به طور کلی فراموش می شوند.

اجباری شدن ورزش صبحگاهی 14 دقیقه در صبح ، طناب زنی در پایه دوم ، آموزش شنا در پایه سوم و آموزش ژیمناستیک در پایه چهارم و ... از جمله بخشنامه های سال های اخیر بودند که در عمل (لااقل در بسیاری از شهر ها) به مرحله اجرا در نیامدند ولی وزارت آموزش و پرورش مانور زیادی روی آنها داد.

نهادینه کردن ورزش با اجباری شدن ورزش تفاوت دارد و بهتر است مسئولین طرح هایی را مطرح کنند که دانش آموزان با طیب خاطر و بدون دغدغه از آنها استقبال کنند. کمبود و امکانات و وسایل ورزشی و نبود سالن های ورزشی از دیگر مشکلات بسیاری از مدارس کشور می باشد که اجرای برخی طرح را عملاً غیر ممکن می سازند.

از دیگر مولفه های تاثیر گذار در شناسایی استعداد ها به روش غیر سیستماتیک و بالا رفتن روحیه شادابی و نشاط در بین دانش آموزان برگزاری لیگ های منظم شهرستانی ، استانی و ملی است. شاید در وهله اول برگزاری چند لیگ منظم دانش آموزی در سطح ملی کمی هزینه بردار به نظر برسد ولی برگزاری لیگ های استانی و شهرستانی در صورت حمایت مسئولین و بخش خصوصی با کمترین هزینه قابل اجرا خواهد بود. حتی در سال های اول می توان این لیگ ها را به صورت متمرکز و در سال های بعد به صورت رفت و برگشت اجرا نمود. در حال حاضر فقط مسابقات آموزشگاهی بین دانش آموزان برگزار می شود که با توجه به برگزاری این مسابقات در ساعات درسی، بدون تماشاگر و در پشت درب های بسته برگزار می شود و بالطبع تاثیری در بالا بردن روحیه نشاط در سایر دانش آموزان نخواهد داشت.

برگزاری لیگ های منظم ورزشی در بین فرهنگیان و حتی خانواده های آنان نیز در جلو گیری از فرسودگی شغلی و بالا رفتن انگیزه معلمان و دانش آموزان تاثیر مثبت دارد.

امروزه بسیاری از نهاد ها و ارگان ها نظیر نیروی انتظامی، دانشگاه های علوم پزشکی، ادارات آب و فاضلاب، کمیته امداد و ... بین همکاران و خانواده های آنها مسابقات کشوری به صورت متمرکز برگزار می کنند، در صورتی که وزارت آموزش و پرورش با داشتن بیش از یک میلیون پرسنل که با احتساب خانواده های آنها از مرز چند میلیون هم گذر می کند، از برگزاری چنین مسابقاتی غافل است.

امید است با جدی گرفتن ورزش در آموزشگاه ها و اجرای طرح های فراگیر و قابل اجرا در مدارس کشور، شاهد پرورش نسلی پویا و شاداب باشیم که زمینه ساز افتخار آفرینی در کلیه سطوح علمی و ورزشی در عرصه ها و میادین بین المللی باشیم. به امید آن روز

نویسنده: وحید حاج سعیدی