خرید عید ما و خرید عید بعضی‌ها

به گزارش زرین نامه؛ اگر چه کلمه "دهک" از چند سال پیش، بیشتر برای تعیین دریافت یارانه نقدی و اکنون سبد کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما نمی‌توان فراموش کرد این کلمه بیانگر رفتار اقتصادی مردم نیز خواهد بود و هر چه به سمت پایین حرکت می‌کند ناخودآگاه تغییر محسوسی در بودجه و روش خرید آن گروه ایجاد خواهد شد که خرید شب عید و هزینه‌های طول عید نوروز نیز از آن مستثنا نیست.

شاید برای تعیین دریافت سبد کالا و البته یارانه نقدی، دولت اقشار مختلف ایران را به ده دهک تقسیم بندی کرده باشد تا سطح درآمدی آنها را مورد بررسی قرار دهد، اما در مورد هزینه های جاری خانوارها در 15 روز نوروز و بخصوص بحث خرید شب عید همانند سال های قبل، کار زیاد دشوار نیست، چون کل جامعه به سه گروه تقسیم خواهد شد و زیاد نیازی به حساب و کتاب برای تعیین دهک های مختلف نیست.

به طور کلی با فرا رسیدن اسفند ماه و زمانی که صدای پای بهار به گوش می رسد جامعه ایرانی براساس عادتی دیرینه راهی بازار برای خرید شب عید و طول عید می شود. هرچند هر ساله این شور و هیجان به واسطه گرانی های مکرر رنگ و بوی دیگری دارد و بیشتر شکل خیابان گردی به خود گرفته، اما به هر حال نوروز به عنوان یکی از اعیاد باستانی ایران همواره شور و حال دیگری دربین مردم ایجادکرده و فقیر و غنی را به تکاپو وامی دارد.

به هر حال جزو هر گروه درآمدی که باشیم عیدی دیگر از راه رسیده است. بنابراین امروز که قصد بررسی میزان هزینه های خانوار ایرانی را برای خرید شب عید و طول تعطیلات داریم بد نیست کلمه دهک های درآمدی مختلف را فراموش کنیم و به طور کلی جامعه را به سه گروه غنی، متوسط و کم درآمد تقسیم بندی کنیم و خرید شب عید و مهمانداری هر کدام را جداگانه مورد بررسی قرار دهیم.

متوسط هزینه سالانه ایرانیان

بنا بر آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران متوسط هزینه سالانه خانوارهای شهری در کشور به حدود 16 میلیون و 428 هزار تومان می رسد. خانوارهای استان تهران بیشترین و استان ایلام کمترین مبلغ را در بین استان های کشور هزینه کرده اند.

بر این اساس هر خانوار تهرانی به طور متوسط 21 میلیون و 728 هزار تومان در سال هزینه کرده که بیش از 17 میلیون و 590 هزار تومان آن مربوط به هزینه های غیرخوراکی از قبیل مسکن بوده است. در عین حال بیش از چهار میلیون و 100 هزار تومان از درآمد خانوارهای تهرانی صرف هزینه های خوراکی شده است، اما داستان خرید شب عید ما از این اعداد و ارقام که سازمان ها و ارگان های ذی ربط اعلام می کنند کاملا متفاوت است و زیاد جایی در میان آنها نخواهد داشت چون مستقیم با جیب مردم در ارتباط است.

انتخاب های خاص برای قشر پردرآمد

با فرا رسیدن آخرین ماه سال و زمزمه های نوروز، جامعه برای خرید عید آماده خواهند شد. این خرید به دو بخش خرید شب عید و خریدهای معمول مهمانداری در طول تعطیلات تقسیم می شود، اما این آمادگی در میان اقشار پردرآمد کشورمان کمی متفاوت تر از دو گروه دیگر خواهد بود.

هرچند فرا رسیدن نوروز حکایت از نو شدن سال می کند، اما نو شدن رخت و لباس و لوازم منزل مهم ترین تغییر سال نو برای آنهاست. پس دور از ذهن نیست که اولین دغدغه قشر غنی کشورمان تهیه لباس است، اما چه لباسی؟ در این گروه از جامعه، دیگر خرید از پاساژهای معروف دغدغه نیست.

چون در طول سال به تک تک مغازه های این پاساژها سر زده و از زیر و بم آنها باخبر هستند، البته بیشتر مغازه های این پاساژها به نوجوانان خانواده سرویس دهی می کنند و بزرگسالان، بخصوص بانوی منزل به دنبال یافتن بهترین مزون یا شوی لباس خصوصی است تا بتواند بهترین لباس و البته گران ترین را برای دید و بازدید های نوروزی خود تهیه کند. این در حالی است که پدر خانواده نیز در میان برندهای معروف کت و شلوار به دنبال مدل سال خواهد گشت.

در همین حال یکی از مهم ترین موضوعات شب عید، تغییر دکوراسیون منزل و نظافت ویژه برای این خانوارهاست. شاید تعیین وقت نظافت از سوی کارگر مورد اعتماد خانه کار بسیار دشوارتری از تعیین وقت آرایشگاه برای نوروز باشد، چون در این زمان مستخدم مورد اعتماد خانواده بدون شک درگیر دیگر خانواده هاست و باید کاملا برنامه ریزی شده برای نظافت خانه ها اقدام کند، اما نباید فراموش کرد که مدل مبلمان و البته رنگ دیوار هم جزو دغدغه های نوروزی قشر مرفه جامعه است.

از بحث منزل، نظافت و خرید البسه که بگذریم نوبت به گشت و گذار و البته تعیین مقصد سفر نوروزی می رسد. مقصدی که شاید حتی تصورش هم برای گروه های درآمدی پایین جامعه گران تمام شود. تورهای نوروزی اختصاصی یا اقامت چند روزه در ویلای اختصاصی خانواده جزو گزینه های مطرح این فصل برای پردرآمدهاست. البته برای این موضوع نمی توان عدد و رقمی مشخص کرد، هرچند هزینه سفرهای خارجی به کشورهای اروپایی یا آمریکایی هم اکنون کمتر از نفری هشت میلیون تومان نیست.

به هر حال اگر این گروه تصمیم به سفرهای خارجی هم داشته باشند نمی توانند از هزینه تعمیر و نگهداری خودروهایشان در این ایام چشم پوشی کنند. همان طور که می دانیم هر یک از افراد این گروه از جامعه معمولا اتومبیل شخصی خود را سوار خواهند شد، بنابراین هر کدام جداگانه باید برای سرویس و نگهداری آن هزینه کنند، با فرض این که فقط پدر و مادر خانواده امکان رانندگی با خودرو را دارند و با توجه به این که خودروهای لوکس هم سوار خواهند شد، پیش بینی می کنیم هر یک از خودروها حدود یک میلیون تومان هزینه شب عید خواهند داشت.

اما آخرین قسمت، خرید اقلام خوراکی شب عید است. از دغدغه های قشر مرفه، نوع شیرینی های شب عید است که کدام استاد آن را تهیه کرده باشد و نام کدام شیرینی پز معروف روی جعبه آن چاپ شده باشد. بدون تردید این گروه در میان شیرینی فروشی های معروف تهران به دنبال شیرینی های عید نخواهند بود، چون باید به فلان شیرینی پز معروف شهر که در منزل شیرینی مخصوص نوروز تهیه می کند سفارش شیرینی بدهند که البته آن هم از بهمن باید اقدام می کردند چون از اواسط اسفند موعد تحویل شیرینی هاست و سفارشی در کار نیست.

اکنون تقریبا کار تمام شده و فقط بحث خرید میوه و آجیل شب عید باقی است که آن هم کار سختی نیست چون محصولات کاملا مشخص و البته قیمت ها هم تعیین شده است.

نوروز برای قشر متوسط

اما داستان شب عید برای اقشار متوسط کمی متفاوت است و همان طور که درآمد آنها نسبت به گروه اول کاهش می یابد و جزو دهک های پایین تر جامعه قرار می گیرند برخی از اقلام خرید شب عید آنها نیز کاهش یافته یا به طور کلی حذف خواهد شد. این گروه از جامعه که البته گروه کثیری هم هستند بیشتر به فکر خرید اقلام ضروری با فرارسیدن نوروز هستند و با مدیریت هزینه های زندگی سعی می کنند خرج و مخارج عید و شب عید را به حداقل برسانند تا درماه های پس از نوروز دچار دردسر نشوند.

به هر حال براساس آیین دیرینه ایران این گروه هم با مبلغی که در اختیار دارند روانه بازار خواهند شد، اما کمی متفاوت از گروه اول انتخاب خواهند کرد.

خریدها البته ابتدا از فرزندان آغاز شده و در محل هایی کاملا عمومی و بازارهای مشخصی صورت خواهد گرفت و پدر و مادر تقریبا خریدهای شخصی خودشان را در آخرین مرحله انجام خواهند داد و ممکن است در مواردی از خرید برای خودشان صرف نظر کنند.

اگرچه در میان بانوان قشر متوسط، خبری از مزون های خصوصی یا شوهای لباس نیست، اما به هر حال هنوز هم بحث داغ خیاط های خصوصی در این خانواده ها مطرح بوده و پررونق است به طوری که بانوان در این گروه از جامعه علاقه مند هستند لباس هایی که خیاط های خانگی دوخته اند برتن کنند و به دید و بازدید عید بروند، بنابراین زیاد در قید و بند برند یا مارک خاصی نیستند.

این در حالی است که پدر خانواده نیز به خیاط مخصوص خود مراجعه می کند و به صورت سفارشی کت و شلوار عیدش را تهیه می کند، اما داستان نوجوانان کمی متفاوت است و هنوز هم برخی از مراکز خرید و البته پاساژهای معروف جزو گزینه های خریدشان است.

اگر از بحث خرید و خیابان گردی قشر متوسط جامعه بگذریم به بحث سخت و طاقت فرسای خانه تکانی نوروزی خواهیم رسید؛ موضوعی که خانواده هایی که مادر و پدر کارمند هستند از کارگران موسسات خدماتی معتبر به صورتی ساعتی استفاده می کنند چون هم قیمتی کاملا تعریف شده خواهند پرداخت که با مدیریت مالی خانواده همسوست و هم بحث امنیتی این کارگران تائید شده است، ولی در مواردی هم پدر و مادر خانواده دست به دست هم می دهند و مشغول نظافت منزل خواهند شد.

شاید در این بین زیاد بحث تغییر دکوراسیون سالانه منزل تعریف شده نیست، اما بیشتر اوقات تغییرات جزئی در برنامه نوروزی تدارک دیده شده است که اغلب به تغییر رویه مبل و تعویض پرده ها یا خرید یک یا دو قلم لوازم آشپزخانه و روتختی ختم خواهد شد، هرچند گروهی هم با تغییر رنگ آمیزی منزل تحولی نو در منزلشان ایجاد می کنند، اما به طور کلی این گونه هزینه ها در اولویت های اصلی شب عید قشر متوسط جامعه نیست.

پس از تعیین تکلیف موارد یاد شده نوبت به تعیین مقصد سفرهای نوروزی رسیده که در بیشتر موارد به داخل مرزهای ایران و البته منزل بستگان و خویشاوندان ختم خواهد شد،اما گروهی هم پا را فراتر گذاشته و مقاصدی خارج از مرزهای کشورمان را انتخاب می کنند. جالب است بدانیم مقاصد سفر قشر متوسط کشورمان همانند مراکز خریدشان کاملا مشخص بوده و از ایران زیاد فاصله ندارد.

همان طور که قبلا اشاره شد این قشر از جامعه که اهل حساب و کتاب هستند و برای هزینه های خود تعریف مشخصی دارند با توجه به افزایش هزینه های خرید شب عید مدتی است ترجیح می دهند قید دید و بازدید نوروزی را زده و تعطیلات خود را در سفر بگذرانند، چون با دودو تا چهارتای ساده خود به این نتیجه رسیده اند که هزینه مسافرت از متحمل شدن هزینه دید و بازدیدهای نوروزی کمتر یا همان اندازه است.

در این بین سفرهای نوروزی داخلی برای هر نفر به طور متوسط 600 هزار تومان هزینه خواهد داشت و در نهایت خارجی ها هم مجبور به پرداخت حدود سه میلیون تومان برای هر نفر خواهند بود. این در حالی است که هزینه سرویس و تعمیر نوروزی خودروی خانواده نیز حداکثر به رقمی حدود 500 هزار تومان خواهد رسید.

اما این گروه نیز قسمتی از درآمد خود را برای خرید مایحتاج خوراکی نوروز کنار گذاشته است. قشر متوسط اغلب خرید خود را از نمایشگاه های بهاره انجام می دهند یا این که سعی می کنند با خرید از فروشگاه های زنجیره ای درصد بیشتری از هزینه های جاری خود را کاهش دهند. این نوع خرید حتی در مورد شیرینی نوروزی نیز کاملا مشخص و قابل لمس بوده، چون این گروه به دنبال سفارش شیرینی نیستند، بلکه سعی می کنند شیرینی خود را از شیرینی فروشی های متعارف با قیمتی کاملا مشخص تهیه کنند.

نوروزی برای اقشار کم درآمد

اما داستان فرا رسیدن نوروز برای قشر کم درآمد جامعه ایران کاملا خلاصه و البته قابل پیش بینی است چون میزان درآمد خانواده به رغم دریافت سبد کالا و یارانه نقدی دولت و دریافت عیدی هیچ تناسبی با مخارج نوروزی نداشته و زیاد قابل مقایسه با دو گروه دیگر نیست.

در این قشر اگرچه باز هم کودکان و فرزندان خانواده در اولویت خرید لباس نوروزی هستند و پس از آن اگر بودجه ای ماند (که در بیشتر مواقع نمی ماند) مادر و پدر به سر و وضع خود خواهند رسید.

در این حالت برای تهیه لباس فرزندان اماکنی چون فروشگاه های بهاره یا بازارهای محلی در نظر گرفته خواهد شد و با خرید یک یا دو قلم موضوع خرید لباس نوروزی برای کودکان به انتهای راه خواهد رسید. درباره مادر خانواده هم کار با خرید روسری یا مانتو ختم می شود و پدر خانواده هم معمولا دو یا سه سال یک بار به خود فکر خواهد کرد.

این در حالی است که خرید لوازم جدید منزل و تغییر دکوراسیون بسان رویایی خوش، به طور کل منتفی خواهد بود و خانه تکانی عید هم به عهده پدر و مادر و البته به کمک کودکان است.

نیازی هم به هزینه قالیشویی نیست چون خانواده آستین بالا زده و دست به کار می شوند و در کنار نظافت نوروزی تجربه ای شاد هم از آب بازی و دور هم بودن خواهند داشت. پس در مورد نظافت هزینه های جانبی منتفی بوده و فقط به مواد مصرفی اکتفا می کنند.

اما اگر از خرید مایحتاج خوراکی نوروز در اقشار کم درآمد بخواهیم سراغ بگیریم بد نیست بدانیم بسیاری از اقلام مورد نیاز از همان فروشگاه های بهاره و میادین میوه و تره بار با قیمت مصوب تهیه خواهد شد و خبری از تجمل گرایی در آنها نیست. هرچند گاهی اوقات به دلیل مسائل مالی و البته آینده نگری والدین برخی از اقلام خوراکی از سبد خرید نوروزی حذف شده و جایشان را گزینه های دیگری خواهند گرفت.

از سوی دیگر خانواده هیچ نگرانی ای برای سفرهای نوروزی نخواهد داشت چون قبلا مقصد سفر تعیین شده و این مقصد دیدوبازدیدهای گرم و صمیمانه با اقوام و آشنایان، گذراندن یک روز خوش در بوستان های زیبای شهر و لذت بردن از سریال ها و فیلم های نوروزی تلویزیون است. / جوان آنلاین