وقتی چاقو دسته خود را می‌بُرد

درباره استان معان باید گفت که این استان، بزرگ‌ترین استان اردن است، به گونه‌ای که یک سوم مساحت این کشور را به خود اختصاص داده است. استان معان از شمال به استان امان و شهر امان، پایتخت اردن و استان الطفیله و از شرق و جنوب به عربستان و از غرب به استان عقبه محدود می‌شود.

از ویژگی‌های شهر و استان معان آن است که یکی از راه‌ها و مسیرهای حج به شمار می‌آید و اغلب اهالی آن فقیر و ساکن بیابان‌ها و صحراها هستند و منتسب به عشایر حجازی و شامی هستند و بالطبع اعتراض‌های مردمی در این شهر بیش از دیگر مناطق اردن به چشم می‌خورد، به گونه‌ای که این وضعیت از سال 1989 میلادی تاکنون در آن ادامه دارد.

صرف نظر از شهر معان که باید آن را کانون حضور و فعالیت سلفی‌های تکفیری به شمار می‌آید، شهرهای دیگر این استان مانند الرصيفه و الزرقاء و ماركه نیز شاهد حضور بسیار گسترده سلفی‌ها در کنار اخوانی‌هاست. رهبری سلفی‌های تکفیری اردن در شهر معان را فردی به نام «احمد الشلبی» ملقب به ابو سیاف برعهده دارد.

اما پرداختن به شهر و استان «معان» در اردن بی‌دلیل نیست، چراکه اطلاعات موجود و تحرکات جاری در این شهر حکایت از آن دارد که هم معان و هم اردن آبستن حوادثی هستند که به نظر می‌رسد، گریزی از آنها نیست و این حوادث ناشی از تغییر و تحولات جاری در منطقه از جمله عملیات‌های اخیر گروه تروریستی «داعش» در عراق است که به موجب آن موفق شد، مناطق جدیدی را در عراق از جمله شهر «موصل» مرکز استان نینوا را تصرف کند و خود را بیش از پیش به تشکیل امارت اسلامی مورد ادعایش در منطقه نزدیک ببیند، امارتی که تنها سوریه و عراق را در بر نخواهد گرفت، بلکه بنابر اعلام این گروه بلاد شام را نیز شامل خواهد شد و بالطبع در اینجا منظور از بلاد شام سوریه کنونی نمی‌باشد، بلکه اردن را نیز شامل می‌شود، کشوری که تا پیش از توافقات سایکس پیکو موجودیتی خارجی در منطقه خاورمیانه نداشت و باید آن را زاییده خواسته‌ها و امیال دو کشور فرانسه و انگلیس پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی در دهه 20 قرن 20 به شمار آورد، بنابراین از دید داعش جایی برای بقای چنین دولت زاییده استعماری جز براندازی نظام در آن و پیوستن به امارت مورد ادعای داعش باقی نمی‌ماند.

اما این تمام آنچه که داعش به دنبال آن در اردن می‌باشد، نیست. ویژگی‌های منحصر به فرد دیگری نیز وجود دارد که داعش را وادار می‌کند تا هدف بعدی عملیات‌های خویش در منطقه را اردن قرار دهد.

اردن در واقع چهار راهی است که از یک سو داعش در عراق و سوریه را به عربستان سعودی و از آنجا به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ارتباط می‌دهد تا از جهتی دیگر این کشور ارتباط دهنده داعش به مصر و از آنجا به دیگر کشورهای آفریقایی از طریق صحرای سینا باشد و در این بین اگر داعش را زاییده گروه تروریستی «القاعده» ملاحظه کنیم و توجه داشته باشیم که القاعده در مغرب عربی چه فعالیت گسترده‌ای دارد، در خواهیم یافت که پس از کشورهای آسیایی بدون تردید مغرب عربی و از جمله کشورهایی مانند مصر و لیبی و الجزایر و مغرب هدف‌های بعدی داعش خواهند بود و راه دستیابی و دسترسی به این کشورها جز از طریق مسیر اردن میسر نخواهد شد.

از سویی اردن می‌تواند یکی از بهترین بازارهای فروش نفت خام مناطقی باشد که داعش بر آنها تسلط دارد، مناطقی که داعش در عراق بر آنها تسلط پیدا کرده است، در کنار مناطقی در استان‌های رقه و دیر الزور در سوریه که دارای منابع سرشار نفتی است، از یک سو منبع درآمد کلان برای داعش می‌تواند به شمار آید و از سوی دیگر این گروه را با معضل فروش این نفت مواجه کند و چه ایستگاهی بهتر از اردن که می‌تواند به دلیل موقعیت جغرافیایی بازار مناسبی برای عرضه و فروش این محصول داعش باشد. در توضیح این مطلب تنها کافی است به این نکته اشاره شود که گزارش منتشره از سوی مرکز بین المللی تحقیقات و توسعه بین المللی که مقر آن در لندن است، به این نکته اشاره می‌کند که هدف داعش از تسلط بر پالایشگاه «بیجی» در شمال عراق تاسیس دولتی نفتی در این کشور است.

این گزارش تاکید می‌کند که چاه‌های نفتی «الغریزه» که هم اکنون در کنترل داعش است، حدود 22 حلقه چاه نفتی را در برمی‌گیرد که برآورد شده، ذخایر آن دست کم 20 میلیارد بشکه نفت باشد.

این درحالی است که شهر موصل نیز دارای 12 حلقه چاه نفتی است که اگر 10 حلقه چاه نفتی سوریه که در اختیار داعش می‌باشد، را هم به آنها اضافه کنیم، خواهیم دید که داعش دارای چه ثروت نفتی خواهد بود که به آن اجازه خرید تجهیزات نظامی و انواع و اقسام تسلیحات و گرفتن نیرو را می‌دهد.

به همین منظور داعش تلاش دارد، بر نقاط مرزی کشورهای همجوار از جمله اردن تسلط پیدا کند تا از آنها به عنوان اهرم‌های فشار با نظام‌های حاکم بر این کشورها دست کم برای مبادلات تجاری استفاده کند.

از جهتی دیگر اردن بهترین منبع تامین نیروی انسانی برای داعش می‌تواند باشد. در طول بحران سوریه اردن در کنار ترکیه همواره از جمله منابع تامین کننده نیروی انسانی گروه‌های مسلح تروریستی فعال در سوریه بوده و گزارش‌های بسیاری در رسانه‌ها و منابع خبری منطقه‌ای و بین المللی منتشر شده که اردن پایگاه‌هایی را برای آموزش عناصر تروریستی ایجاد کرده و به آموزش آنها مشغول است، به همین دلیل وجود این پایگاه‌ها در کنار پایگاه گسترده‌ای که جریان سلفی‌ در اردن دارد و داعش می‌تواند از آن به عنوان یکی از منابع حمایتی و پشتوانه‌ای در جامعه اردن استفاده کند، زمینه را برای تامین نیازهای این گروه به نیروی بشری تامین کند و نقطه آغاز این نفوذ و دخالت جایی بهتر از شهر معان نخواهد بود. شهر معان به این جهت می‌تواند هدف بعدی داعش باشد که این گروه تروریستی هم اکنون به دنبال یافتن منفذی دریایی برای راه یابی به دریای آزاد و از آنجا به دیگر مناطق از جمله کویت است که به دریای آزاد راه دارد، این درحالی است که باید توجه داشت، اردن با عربستان سعودی نیز مرزهای مشترک دارد و از داعش طی ماه‌های اخیر فیلم‌هایی در پایگاه‌های مختلف اینترنتی منتشر شده بود که در آن عناصر این گروه تروریستی ضمن پاره کردن کارت‌های شناسایی خود آل سعود را به مبارزه و جنگ تهدید کرده بودند. 

در حالی‌که خود عربستان نیز مهمترین و بزرگ‌ترین تامین کننده نیروی انسانی برای داعش است، همانگونه که تاکنون نیز چنین بوده است و طی بحران سوریه تروریست‌های سعودی همواره مهمترین و بزرگ‌ترین عامل تامین کننده نیروهای انسانی گروه‌های تروریستی تکفیری فعال در سوریه بوده‌اند.

تمام آنچه به آن اشاره شد، تاکید می‌کند که اردن در آینده نزدیک آبستن حوادث و رخ دادهای بزرگی خواهد بود، به ویژه آنکه داعش در فیلمی که به تازگی در پایگاه‌ها و صفحات اینترنتی منتشر شده ضمن فاسد و کافر و مرتد خواندن نظام حاکم بر اردن و تهدید به براندازی آن، از مردم این کشور، از جمله اهالی شهر مرزی معان خواسته است که علیه آن قیام کنند و در این راه داعش یار و یاور آنها خواهد بود.