نوروز در محاق فاطميه

علامه مجلسي از شهيد اول نقل مي‌كند كه ايشان بدون واسطه از علامه سيد مرتضي بهاء الدين علي بن عبد الحميد نسابه روايت كرده، با سلسله اسنادش از: «معلي بن خنيس» از امام جعفر صادق عليْه السلام كه فرمود:

روز نوروز همان روزيست كه در آن پيامبر صلي الله عليْه و آله و سلم روز غدير خم براي اميرمومنان عليْه السلام پيمان گرفت و همگان بر ولايت او اقرار نمودند. (2)

آنگاه تعدادي از رخدادهاي روز نوروز را مي‌شمارند و در پايان مي‌فرمايند:

نوروز روزيست كه در آن قايم ما اهلبيت قيام مي‌كند و بر دجال پيروز مي‌شود و او را در كناسه كوفه به دار مي‌زند.

هيچ روز نوروزي نيست جز اين كه ما در آن فرج را متوقع هستيم، زيرا كه آن از ايام ما هست، فارس‌ها آن را نگه داشتند و شما آن را ضايع كرديد. (3)

تطبيق عيد غدير بر عيد نوروز يكي از معجزات علمي ايمه عليْهم السلام مي‌باشد. در زمان ما با وجود نرم افزارها به راحتي قابل اثبات است، اگر روز هجدهم ذيحجه الحرام سال دهم هجري را به نرم افزارها – مثلا نرم‌افزار السيره النبويه - بدهيد، روز اول فروردين در مي‌آيد.

اين مطلب را علامه مجلسي بيش از سه قرن پيش با تلاش فراوان اثبات كرده، پس از 53 صفحه تحقيق در ذيل حديث شريف فرموده:

ورود خورشيد به برج حمل در سال دهم هجري با روز 19 ذيحجه الحرام منطبق بود، ولي چون هلال ذيحجه در شب 30 ذيعقده ديده نشد، اول فروردين با روز 18 ذيحجه منطبق شد. (4)

پس از اثبات انطباق غدير خم با روز نوروز، هيچ نيازي به بررسي سندي حديث نيست، ولي چون برخي در مورد «معلي بن خنيْس» توقف كرده‌اند، توضيح مي‌دهيم كه:

اولا: او در سلسله اسناد كامل الزيارات قرار گرفته. (5)

ثانيا: وي در سلسله اسناد تفسير قمي قرار گرفته. (6)

ثالثا: شيخ طوسي او را از سفراي ممدوح شمرده است. (7)

رابعا: پس از شهادت او امام صادق عليْه السلام فرمود:

به خدا سوگند او داخل بهشت شد. (8)

آيت الله خويي در مورد اين روايت فرموده كه: سند روايت صحيح است. (9)

خامسا: پس از شهادت وي، امام صادق عليْه السلام تا صبح مشغول راز و نياز بود و براي قاتلش (داود بن علي) از خدا طلب مرگ مي‌كرد.
امام عليْه السلام در سجده بود كه از خانه داود بن علي صداي شيون برخاست و معلوم شد كه به هلاكت رسيده است. (10)

آيت الله خويي فرموده: اين روايت نيز صحيح است. (11)

سادسا: امام صادق عليْه السلام در حق وي طلب مغفرت كرده فرموده:

«رحم الله المعلي» (12)

آيت الله خويي فرموده: اين حديث نيز صحيح است. (13)

پس از اثبات اعتبار حديث معلي ثابت مي‌شود كه عيد نوروز همان عيد غدير شمسيست، كه همان روز نصب مولاي متقيان به امامت، روز اكمال دين و اتمام نعمت است و اعمال فراواني از معصومين عليْهم السلام براي آن رسيده است.

در مقابل نقلي هست كه آن را ابْن شهْر آشوب به تعبير: «حكايت شده» آورده، كه در آن آمده است.
اين يك آيين فارس‌ها مي‌باشد و اسلام آن را محو نمود. (14)

علامه مجلسي در نقد اين نقل فرموده:

اين نقل با روايات معلي منافات دارد، روايات معلي سندش قوي‌تر و در ميان اصحاب از شهرت بيشتري برخوردار است. (15)

سپس فرموده: ممكن است آن را حمل بر تقيه كنيم و يا بگوييم آن «نوروز» كه مورد نظر منصور دوانيقي بود و مي‌خواست آن را جشن بگيرد
نوروز ديگري بوده، چنانكه اشاره نموديم كه همواره در مورد تعيين روز نوروز اختلاف بود. (16)

در اثبات اعتبار حديث معلي همين بس كه فقهاي شيعه در طول قرون و اعصار به استحباب غسل، نماز و روزه در روز عيد نوروز به استناد روايت معلي فتوا داده‌اند.

حضرت حجت الاسلام و المسلمين سيد محمد علي ميلاني، فرزند برومند مرجع والاي جهان تشيع، مرحوم آيت الله حاج سيد محمد هادي ميلاني، در كتاب «نوروز» بالغ بر يكصد تن از فقهاي شيعه را از عصر شيخ طوسي تا عصر حاضر نام برده، كه در طول هزار سال بر اساس حديث معلي فتوا به استحباب داده‌اند و گروهي از آنها تصريح كرده‌اند كه اين فتوا را به استناد حديث معلي داده‌اند. (17)

(محاق)

«محق» در لغت به معناي نقصان است. (18)

چيزي كه خير و بركتش از بين برود، به آن محاق مي‌گويند. (19)

دو سه شب آخر ماه قمري، كه ماه ديده نمي‌شود، محاق ناميده مي‌شود. (20) شب اول ماه قمري كه ماه به صورت هلال ديده مي‌شود، آن را هلال گويند، به تدريج بر حجم آن افزوده مي‌شود، به صورت نيم دايره در مي‌آيد و تربيع ناميده مي‌شود، چون به صورت دايره كامل ديده مي‌شود، به آن بدر گويند.

پس از شب چهارده به تدريج نقصان پيدا مي‌كند و به صورت نيم دايره در آمده، باز هم تربيع (تربيع دوم) ناميده مي‌شود، سپس رو به نقصان مي‌رود، دو يا سه شب ماه ديده نمي‌شود، گويند كه ماه در محاق است، يعني كاملا محو و ناپديد شده است.

در شبهاي محاق، ماه در ميان زمين و خورشيد قرار مي‌گيرد، نيمي از آن كه به سوي زمين است، نمي‌تواند از خورشيد نور اخذ كند، در نتيجه تاريك و غير قابل رويت مي‌باشد. (21)

(فاطمیه)

منسوب به حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها:

دهه مياني جمادي الاولي و دهه اول جمادي الثانيه را دهه فاطميه گويند. مشهور در تاريخ شهادت حضرت فاطمه عليْهاالسلام آن است كه پس از شهادت پيامبر اكرم صلي الله عليْه و آله و سلم 75 روز در اين دنيا ماند و آن گاه به شهادت رسيد. (22)

حضرت موسي بن جعفر عليْه السلام در اين رابطه فرمود:

ان فاطمه صديقه شهيده؛

حضرتفاطمه عليْهاالسلام معصوم و شهيد بود. (23)

سالار شهيدان در اين زمينه فرمود:

هنگامي كه حضرت فاطمه عليْهاالسلام در گذشت، امير مومنان عليْه السلام او را شبانه و مخفيانه به خاك سپرد و علامت قبر شريفش را محو كرد. (24)

بخاري با سند صحيح از عايشه روايت كرده كه گفت:

فاطمه دختر پيامبر، پس از وفات پيامبر صلي الله عليْه و آله و سلم، ميراث خودش را از تركه پيامبر، از آنچه خداوند به عنوان «فيْء» براي او قرار داده و سهم خودش را از ما ترك پيامبر از خيبر و فدك و صدقات آن حضرت در مدينه مطالبه كرد، ابوبكر گفت: پيامبر فرمود:

ما ارث نمي‌گذاريم، آنچه از ما بماند صدقه است.

پس فاطمه دختر پيامبر خشمگين شد و از ابوبكر قهر كرد و تا زنده بود با وي قهر بود. (25)

در حديث ديگري به همين مضمون مي‌افزايد:

هنگامي كه حضرت فاطمه وفات كرد، همسرش علي عليْه السلام او را شبانه به خاك سپرد و بر پيكرش نماز خواند و به ابوبكر اطلاع نداد. (26)
بر اساس روايت كليني تاريخ شهادتحضرت فاطمه عليْهاالسلام روز سيزدهم جمادي الاولي خواهد بود.

ما نمي‌دانيم كه در سال يازدهم هجري – سال شهادت پيامبر اكرم – آيا ماه صفر، ماه ربيع الاول و ماه ربيع الثاني آيا هر سه سي تمام بود، يا هر سه 29 روز بود، يا برخي سي تمام و برخي ديگر 29 روز بود؟

از اين رهگذر دو روز پيش از سيزدهم جمادي الاولي و دو روز بعد از سيزدهم را به سوگ مي‌نشينيم و عملا ايام شهادت آن حضرت از يازدهم تا پانزدهم جمادي الاولي محسوب مي‌شود.

قول ديگر آن است كه حضرت فاطمه 95 روز بعد از پيامبر به شهادت رسيد. (27)

بر اين اساس شهادت آن حضرت روز سوم جمادي الثانيه خواهد بود. (28) در اين فرض نيز نمي‌دانيم كه آيا ماه صفر، ربيع الاول، ربيع الثاني و جمادي الاولي در آن سال سي تمام، يا 29 روز و يا برخي 30 و برخي ديگر 29 روز بوده است؟

از اين رهگذر ايام شهادت آن حضرت از اول تا پنجم جمادي الثانيه خواهد بود. شيعيان شيفته و عاشقان دلباخته اهلبيت عليْهم السلام يك دهه در فاطميه اول و يك دهه در فاطميه دوم به عزاداري مي‌پردازند.

نوروز در محاق

اگر در هر ماه قمري سه شب ماه در محاق مي‌باشد، در پايان امسال نوروز به مدت سه سال در محاق مي‌باشد.

زيرا نوروز سال 1392 با دهه مياني جمادي الاولي (فاطميه اول) و نوروز 1393 در ميان دو دهه فاطمي و نوروز 1394 با دهه اول جمادي الثانيه (فاطميه دوم) مصادف مي‌باشد.

همانگونه كه در بخش آغازين اين نوشتار يادآور شديم، عيد نوروز فقط يك عيد ملي نيست، بلكه بيش از آن كه ملي باشد، عيد مذهبيست. زيرا نوروز سال دهم هجري دقيقا مصادف با هجدهم ذيحجه الحرام بود، در نتيجه نوروز همان غدير شمسي مي‌باشد و براي ما بسيار مقدس مي‌باشد.

جز اين كه ماه‌هاي قمري نسبت به ماه‌هاي شمسي هر سال در حدود 11 روز تغيير مي‌يابد، گاهي نوروز با ماه محرم و صفر و گاهي با ايام فاطميه مصادف مي‌شود كه در اين صورت نوروز در محاق قرار مي‌گيرد.

امسال عيد نوروز با ايام فاطميه مصادف است، سال آينده در ميان دو ايام فاطمي و سال بعد با ايام فاطميه دوم، در نتيجه:

«ما سه سال عيد نداريم»

یک درس آموزنده

يكي از خاطرات جالب و شيرين، كه با گذشت بيش از 30 سال هنوز هم برايم جالب است و اميدوارم براي خوانندگان نيز جالب و آموزنده باشد، خاطره‌ايست مربوط به يك مسلمان سياه پوست آمريكايي.

غالب شيعيان با نام بوكس زن معروف آمريكايي «محمد علي كلي» آشنا هستند.

او پس از تشرف به اسلام و آيين تشيع نام «محمد علي» را براي خود برگزيد. در آن روزگاري كه مسابقات او در صدر اخبار بين المللي جاي داشت يكي از شركت‌ها از ايشان براي انجام مسابقه‌اي براي شش ماه بعد دعوت مي‌كند، قرار داد امضاء مي‌شود، مهمان‌ها دعوت مي‌شوند، سالن برگزاري مسابقه اجاره مي‌شود، دو ماه از اين قرار داد مي‌گذرد، وي براي تنظيم برنامه‌اي به سررسيد خود مراجعه مي‌كند و متوجه مي‌شود كه روز مسابقه با روز عاشورا مصادف است. به شركت برگزار كننده مسابقه تلفن مي‌كند و مي‌گويد:

من در آن روز از مسابقه معذور هستم، بايد چند روز جلوتر يا عقب‌تر انجام شود. طرف قرارداد مي‌گويد به هيچ وجه امكان پذير نيست، ما سالن كرايه كرديم، هتل رزرو كرديم، بليط هواپيما براي مدعوين گرفتيم و هرگز نمي‌توانيم آن را تغيير بدهيم. «كلي» مي‌گويد:

آن روز مصادف با روزيست كه هم كيشان من در آن روز مراسم عزاداري دارند، اگر من آن روز مسابقه بدهم شماري از شيعيان به جاي عزاداري در خانه نشسته، مسابقه مرا تماشا خواهند كرد و من در محضر سالار شهيدان شرمنده خواهم بود. سر انجام ميزان خسارت آن شركت را بر آورد مي‌كنند، آقاي «كلي» دو ميليون دلار به عنوان خسارت به آن شركت مي‌پردازد و تاريخ مسابقه را تغيير مي‌دهند.

«كلي» مسلمان جغرافيايي نبود، او پس از تحقيق به حقانيت اسلام و تشيع پي برده بود، از آيين اجدادي خود دست كشيده، به شرف اسلام و تشيع مشرف شده بود، از اين رهگذر براي مراسم عزاداري سالار شهيدان چنين بها مي‌داد و براي اين كه شماري از شيعيان را با تماشاي بازي خود، از شركت در عزاداري مانع نشود، مبلغ دو ميليون دلار خسارت پرداخت.

اميدواريم ارباب رسانه از اين تازه مسلمان آمريكايي پند بگيرند، همراه و همگام با امت شريف ايران در ايام نوروز امسال و دو سال بعد، به احترام حضرت صديقه طاهره از پخش برنامه‌هاي شاد خود داري نموده، در سوك شفيعه امت به سوك بنشينند، موجبات رضايت و خشنودي يوسف زهرا را فراهم نمايند.

حرمت فاطمی

بر احدي از دوستان اهلبيت عصمت و طهارت پوشيده نيست كه حفظ حرمت حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها بر همگان لازم و ضروريست.
رسول اكرم صلي الله عليْه و آله و سلم مي‌فرمايد:

ان لله عزوجل ثلاث حرمات، فمنْ حفظهن حفظ الله دينه و دنْياه و منْ لمْ يحْفظْهن لمْ يحْفظ الله دنْياه و لا آخرته.
قلْت: و ما هن؟ قال: حرْمه الْاسْلام و حرْمتي و حرْمه رحمي؛

براي خداوند متعال سه حرمت است، هر كس آنها را رعايت كند، خداوند از دين و دنياي او حراست مي‌كند و هر كس آنها را رعايت نكند، خداوند از دنيا و آخرت او حفاظت نمي‌كند.

راوي پرسيد: آن حرمت‌ها كدامند؟

فرمود:

1) حرمت اسلام؛

2) حرمت من؛

3) حرمت خويشاوندان من (29)

همه‌ي خويشاوندان پيامبر اكرم صلي الله عليْه و آله و سلم از كوثر جاري رسالت، قله‌ي هرم عصمت، سر سلسله‌ي خاندان عصمت و طهارت سرچشمه مي‌گيرند. رعايت حرمت فاطمي، رعايت حرمت خدا و رسول خدا و آيين خدا مي‌باشد.

امام باقر عليْه السلام در مقام بيان جايگاه رفيع حضرت زهرا عليْهاالسلام فرمود:

و لقدْ كانتْ مفْروضه الطاعه علي جميع منْ خلق الله، من الْجن و الْانْس و الْطيْر و الْوحْش و الْانْبياء و الْملايكه؛

حضرت فاطمه عليْهاالسلام بر همه‌ي مخلوقات خداوند، از پريان، آدميان، پرندگان، درندگان، پيامبران و فرشتگان واجب الاطاعه مي‌باشد. (30)
از اين رهگذر حفظ حريم صديقه‌ي طاهره، براي اولين و آخرين، حتي پيامبران پيشين از حضرت آدم تا حضرت خاتم الانبيا عليْهم السلام لازم و ضروري بود، چنانكه رييس مذهب امام جعفر صادق عليْه السلام فرمود:

و هي الصديقه الْكبْري و علي معْرفتها دارت الْقرون الْاولي؛

او صديقه كبريست و همه قرنهاي اوليه بر محور معرفت او گرديده‌اند. (31)

خاتم پيامبران يكي ديگر از جلوه‌هاي حرمت فاطمي را اين گونه بيان مي‌كند: چون روز قيامت فرارسد، منادي الهي از اعماق عرش خدا بانگ مي‌زند:
يا اهْل الْموْقف! غضوا ابْصاركمْ و نكسوا رووسكمْ، لتجوز فاطمه بنْت محمد علي الصراط؛

هان اي اهل محشر! ديدگان خود را فرو بنديد و سرهاي خود را پايين بيندازيد، تا حضرت فاطمه دختر حضرت محمد صلي الله عليْه و آله و سلم از صراط بگذرد. (32)

اين منتهاي حرمت فاطميست كه به هنگام عبور آن حضرت از صراط، بايد همه‌ي مخلوقات، همه‌ي انبياو اولياء و همه‌ي اولين و آخرين، ديده‌هاي خود را فرو بندند و سرهاي خود را پايين بيندازند، تا ناموس كبريا، دختر خاتم الانبياء و همسر خاتم اوصياء از صراط عبور كند.

آنچه گفته شد مشتي از خروار، اندكي از بسيار و قطره‌اي از درياي بيكران حرمت حضرت فاطمه سلام الله عليها مي‌باشد.

با اين مقام شامخ و جايگاه بلند فاطمي، آيا ضرورت ندارد كه شيعيان شيفته و ارادتمندان دلسوخته آن حضرت، در اين سه سالي كه ايام نوروز با ايام شهادت جانگداز آن حضرت مصادف شده، از هر گونه ابراز شادي و شادماني پرهيز كنند و با حضور گرم خود در مراسم عزاي آن حضرت، موجبات رضايت آن حضرت را فراهم نمايند، كه رضايت آن حضرت، رضايت حضرت احديت را در پي دارد. (33)

حرمت حضرت زهرا عليْهاالسلام تا آنجاست كه هر وقت به محضر پدر بزرگوارش شرفياب مي‌شد، خاتم انبياء دست دخترش را مي‌گرفت، آن را مي‌بوسيد و او را در جاي خود مي‌نشاند. (34)

اشرف كاينات در آخرين لحظه‌هاي خود خطاب به مولاي متقيان فرمود:

يا علي انْفذْما امرتْك به فاطمه،

يا علي! آنچه فاطمه به تو امر كند، آن را انجام بده و در پايان وصيتهاي خود فرمود:

و اعْلمْ يا علي اني راض عمنْ رضيتْ عنْه ابْنتي فاطمه و كذلك ربي و ملايكته.

يا علي ويْل لمنْ ظلمها و ويْل لمنْ ابْتزها حقها و ويْل لمنْ هتك حرْمتها و ويْل لمنْ احْرق بابها؛

يا علي! بدان كه من خشنود هستم، از هر كسي كه دخترم فاطمه از او خشنود باشد، پروردگار من و فرشتگانش نيز از آن شخص خشنود مي‌باشند.
يا علي! واي بر كسي كه به او ستم كند، واي بر كسي كه حق او را پايمال كند، واي بر كسي كه حرمت او را هتك كند و واي بر كسي كه در خانه‌اش را آتش بزند. (35)

علامه بزرگوار، آيت الله سيد باقر هندي، متوفاي 1329 ق. در شب عيد غدير در عالم رويا به محضر مقدس قطب عالم امكان حضرت بقيه الله ارواحنا فداه شرفياب شده، آن حضرت را غرق غم و اندوه مشاهده نموده، عرضه داشته:

مولاي من! همه در شب عيد سعيد غدير، شاداب و شادمان هستند، چرا شما را غمگين و اندوهناك مي‌بينم؟!

حضرت فرمودند:

ذكرْت امي و حزنها؛

به ياد مادرم فاطمه و غم‌هاي آن حضرت افتادم.

سپس فرمود:لا تراني اتخذت لا و علاها بعد بيت الاحزان بيت سرور

نه، نه، سوگند به مقام والا و جايگاه بلند آن حضرت، هرگز پس از «بيت الاحزان» خانه‌ي شادي و سرور بر نخواهم گزيد. (36)

اگر آن پيشواي انس و جان حتي در شب غدير، به ياد مصايب مادر بزرگوارش محزون است، بر ما شيعيان شيفته و ارادتمندان دلباخته است

در ايام نوروز كه مصادف با ايام شهادت آن حضرت مي‌باشد، به ياد بيت الاحزان آن حضرت و به پيروي از فرزند دلبندش حضرت بقيه الله ارواحنا فداه، از هر گونه جشن و سرور پرهيز كنند و از خداوند منان بخواهند كه با تعجيل در امر فرج آن حضرت سفره بشارت ظهور را در گستره جهان هستي بگستراند، انشاء الله.

منابع:

(1). شيخ طوسي، مصباح المتهجد، ص 736
(2). مجلسي، بحارالانْوار، ج 59، ص 119
(3). همان
(4). همان، ص 120
(5). ابن قولويْه، كامل الزيارات، ص 62، باب 17، ح 9
(6). علي بن ابراهيم، تفسير قمي، ج 1، ص 222، ذيل آيه 159 از سوره انعام
(7). شيخ طوسي، كتاب الغيبه، ص 347
(8). همو، اختيار معرفه الرجال، ص 377، ج 707
(9). آيت الله خويي، معجم رجال الحديث، ج 18، 239
(10). كشي، ص 378، ح 708
(11). خويي، همان.
(12). كشي، ص 380، ح 712
(13). خويي، همان، ص 242
(14). ابْن شهْر آشوب، المناقب، ج 4، ص 344
(15). مجلسي، بحارالانْوار، ج 59، ص 100
(16). همان، ص 101
(17). ميلاني، نوروز، ص 36 - 42
(18). ابن فارس، معجم مقاييس اللغه، ج 5، ص 301
(19). خليل، ترتيب كتاب العين، ص 755
(20). ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ص 38
(21). محمد شفيق غربال، الموسوعه العربيه الميسره، ص 1349
(22). كليني، اصول كافي، ج 1، ص 458
(23). همان
(24). همان
(25). بخاري، صحيح بخاري، ج 4، ص 96
(26). همان، ج 5، ص 177
(27). خزاز، كفايه الاثر،ص65؛ دولابي، الذريه الطاهره، ص 152،ح 199؛ طبري، اعْلام الْوري،ج 1،ص 300
(28). شيخ طوسي، مصْباح الْمتهجد، ص 793؛ طبري، دلايل الامامه، ص 134، ح 43؛ سيد ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج 3، ص 161
(29). ابن حجر، الصواعق المحرقه، ص 150
(30). طبري امامي، دلايل الامامه، ص 106
(31). شيخ طوسي، الامالي، ص 668، ح 1399
(32). سبط ابن جوزي، تذكره‌ي الخواص، ج 2، ص 334
(33). طبراني، معجم كبير، ج 1، ص 108
(34). ارْبلي، كشْف الْغمه، ج 1، ص 453
(35). علامه مجلسي، بحارالانْوار، ج 22، ص 485
(36). سيد عبدالرزاق مقرم، وفاه فاطمه، ص 97

منبع : کتاب فاطمیه در محاق