کلید درآمدزایی پایدار شهرداری ها در دست شهرداران خلاق

به گزارش خبرنگار زرین نامه؛ شهرداری ها در جلب رضایت عمومی مردم از امکانات و زیر ساخت های شهری جامعه نقش بسزایی دارند و در یک کلام می توان گفت برآیند بسیاری از خدمات دولتی و تلاش در جهت رفاه و آسایش مردم، در خدمات شهرداری ها جلوه پیدا می کند.

در بسیاری از کشور های پیشرفته دنیا، شهرداری ها سکوی پرش مقامات محسوب می شوند و افراد با به منصه ظهور گذاشتن توانایی های خود در شهرداری های کلان شهر ها، اعتماد عمومی مردم و مسئولان را در تصدی پست های اجرایی بالاتر مثل ریاست جمهوری یا پست های وزراتی جلب می کنند. این موضوع نشانگر اهمیت جایگاه اجتماعی و سیاسی شهرداری ها در اکثر کشور های توسعه یافته دنیاست.

در واقع، خدمات شهرداری ها خیلی گسترده تر و وسیع تر از جمع آوری زباله، پر کردن چاله چوله های شهر یا اخذ عوارض از شهروندان بابت ساخت واحد های مسکونی و تجاری، دریافت عوارض خودرو و ... است.

شهرداری ها می توانند به عنوان یک نهاد توانمند و دارای پایگاه اجتماعی قوی نقش بسیار مهمی در ایجاد رفاه و امنیت شهری، بالا بردن سواد اجتماعی و بهداشتی مردم، توسعه پایدار و همه جانبه شهر و ... داشته باشند.

مدیریت شهری در هزاره سوم

اما یکی از بحث ها و چالش های مورد توجه در مدیریت شهری، علی الخصوص در کشور های در حال توسعه تامین منابع مالی و یافتن راهکاری های در آمد زایی مستمر در شهر داری ها می باشد.

امروزه با افزایش رشد جمعیت شهری، روند رو به رشد مهاجرت از روستا به شهر و مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و کلان شهرها، وجود امکانات و خدماتی رفاهی بیشتر در شهر ها به نسبت روستاها، افزایش زاد و ولد و کاهش مرگ و میر به دلیل بالا رفتن سطح بهداشت و امکانات پزشکی و ... باعث شده تا مدیریت شهری دچار دستخوش و تحولات عظیم شود و اداره شهر ها با چند دهه گذشته تفاوت های بسیاری پیدا کند. بدون شک مدیریت شهر ها و داشتن جامعه ای تقریباً آرمانی و شهری زیبا نیازمند بودجه و منابع مالی است.

از آنجایی که شهرداری ها از لحاظ مالی خودکفا هستند و هیچ بودجه وزارتی به شهرداری ها تعلق نمی گیرد، بحث تأمين منابع درآمدي شهرداري ها و ایجاد زمینه برای رسیدن به منابع مالی مستمر و دائمی یکی از ضروریات جوامع شهری می باشد.

منابع مالی شهرداری ها

عمده در آمد شهرداری ها از محل اخذ عوارض بابت ساخت و ساز، دریافت عوارض سالیانه از مالکان واحد های تجاری، مسکونی و خودرو و بخشی نیز از درآمد های سایه نظیر اخذ وجوه از مسافران در مناطق جنگلی، اجاره برخی ساختمان ها و املاک و کسب درآمد از محل عوارض درآمد از بازار های هفتگی و ... می باشد.

هر چند در کشور ما منابع درآمدی غیر اصولی و نامتعارفی نیز در شهر داری ها وجود دارند نظیر فروش تراکم، اخذ جریمه از محل تخلفات ساختمانی در کمیسیون ماده 100 و ... که در عمل چیزی به جز ناهمگون شدن ساختار و مبلمان شهری عاید شهر وندان نخواهد کرد. با این وجود این درآمد ها نیز جوابگوی نیاز های روز افزون شهر و توسعه جوامع شهری نیست.

درآمد شهرداریها در سالهای اخیر از طریق اخذ عوارض گوناگون و دیگر منابع از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است چرا که با افزایش در آمدها متقابلاً هزینه های شهرداری ها نیز افزایش یافته وامروزه دستیابی به روشهای جدید و پیش بینی منابع درآمدی مطمئن و پایدار و تعدیل هزینه های شهرداری دغدغه اصلی مدیران و برنامه ریزان امور شهری از جمله شوراهای اسلامی شهرها و شهرداران می باشد.

با وجود اینکه کاهش هزینه های غیرضروری، سپردن بخشی از امور به بخش غیر دولتی، اصلاح و تغییر سیستم های ناکارآمد، جلوگیری از موازی کاری درامور فرهنگی و غیر مربوط، کاستن از حجم بدنه شهرداری، به کارگیری نظرات اساتید علوم اقتصادی، بودجه ریزی عملیاتی، بهره برداری از سیستم های مکانیزه دربخش های مختلف می توانند در کاهش هزینه های شهری موثر باشند ولی موضوع درآمد زایی مستمر بحث جداگانه ای است و باید نگاه شهرداران در این مبحث به فعالیت های خلاقانه و آینده محور سوق پیدا کند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند با روش های درآمدی نظیر احداث مجتمع های تفریحی و توریستی در نقاط جنگلی، احداث و به روز کردن کارخانجات تولید مصالح شن و ماسه و قطعات بتنی، تولید انبوه انواع نهال، گل و گیاه و گیاهان گلخانه ای و فروش آنها ، اجرای طرح تفکیک زباله های شهری از مبداء، ایجاد صنایعی با توجه بافت کشاورزی استان با مشارکت بانکها و بخش خصوصی و ... می توان بخشی از مشکلات را مرتفع ساخت ولی با توجه به مشکلات جنبی و اداری در کشور و نیاز مالی فراوان، اجرای اکثر این طرح ها نیاز به برنامه ریزی های طولانی مدت دارد و در عمل اجرایی شدن آنها دور از انتظار است.

مشکلات عدیده مالی که در سال های اخیر گریبانگیر شهرداری ها- علی الاخصوص در شهر های کوچک – شده است باعث شده تا شهرداری ها نتوانند در چارچوب رسالت و وظایف تعیین شده شان گام بردارند و بیشتر منابع صرف امورات روزمره نظیر دفع زباله شهری، پاکسازی معابر، مرمت آسفالت معابر عمومی و اموری از این دست می شود و به دلیل محدود بودن منابع مالی در عمل شهرداری ها در انجام کارهای بزرگ زیر بنایی و سایر فعالیت های اجتماعی، آموزشی، بهداشتی و ... ناتوان هستند.

افزایش ارزش زمین های حاشیه شهر با تغییر کاربری و احداث جاده

شاید یکی از راهکار هایی که در حال حاضر بتواند به کمک شهرداری ها بیاید، افزایش ارزش ریالی زمین های اطراف شهر ها و کسب درآمد از محل فروش آنها باشد.

بدون تعارف این نکته را باید بپذیریم در اکثر شهر های استان و حتی کشور ساخت و ساز در حاشیه شهر ها به سبب ارزانی زمین و عدم نیاز به کسب مجوز و پایان کار و ... رشد قارچ گونه ای داشته است.

این ساخت و ساز ها علاوه بر ایمن نبودن، عمدتاً فاقد مجوز های لازم از مراجع ذی صلاح هستند که باعث آلودگی بصری، تغییر نامطلوب حریم شهر و مشکلات عدیده فرهنگی، اجتماعی، امنیتی، اخلاقی، زیست محیطی، بهداشتی و ... می شوند.

پیشنهاد می شود شهر داری ها با خرید بخشی از زمین های اطراف شهر ها ( که در حال حاضر به صورت هکتاری خرید و فروش می شوند) و احداث جاده ارزش ریالی آنها را بالا ببرند سپس نسبت به قطعه بندی و فروش آنها و کسب درآمد منطقی و مشروع مبادرت کنند.

به عنوان مثال اگر شهرداری علی آباد 10 هکتار از زمین های ابتدا یا انتهای شهر را منطبق یا سیاست های توسعه همان شهر، خریداری کند، در مجموع به کمتر از یک میلیارد تومان بودجه شاید هم کمتر نیاز است.

اما بعد از تفکیک و احداث جاده در این مکان، می توان گفت یک قواره 200 متری قیمتی معادل یک هکتار زمین پیدا می کند! بنابراین اگر برای احداث جاده در این زمین ها در بد بینانه ترین حالت دو هکتار زمین در نظر گرفته شود، باز هم شهرداری میلیارد ها تومان سود خواهد برد چرا که با تبدیل هر هکتار به 50 قواره 200 متری و قیمت گذاری هر متر به ارزش تقریبی 2 میلیون ریال، تقریباً چیزی معادل 2 میلیارد تومان از هر هکتار عاید شهرداری خواهد شد.

این روش علاوه بر کسب درآمد مشروع و منطقی برای شهرداری، مزایای دیگری نیز دارد که می توان به کانالیزه و هدفمند کردن ساخت و ساز ها در حاشیه و اطراف شهرها، توسعه متوازن شهر، احداث راههای فرعی و اتصال راه های اصلی به آنها، ایجاد اشتغال، امکان احداث پارک، مدرسه، مسجد، نانوایی و اجرای سایر خدمات رفاهی در حاشیه شهر، بالارفتن امنیت حواشی شهرها، امکان دسترسی شهروندان حاشیه نشین به امکانات شهری و ... اشاره کرد.

بنابراین پیشنهاد می شود با همکاری استانداری و فرمانداری ها، این طرح به صورت پایلوت در یکی از شهر های استان اجرا شود تا در صورت موفقیت در سایر شهر های استان نیز اجرا شود. البته ممکن است در این طرح مفسده هایی نیز مطرح باشند که ضرروت رعایت مصالح شهر بر مصالح فردی باید مد نظر بزرگان و مسئولین شهر ها قرار گیرد.

نویسنده: وحید حاج سعیدی